آیا تا به حال ابری عجیب و غریب با ظاهری کاملاً صاف و عدسی شکل دیده اید که انگار بی حرکت در آسمان ایستاده است؟ این پدیده جوی خیره کننده که اغلب با اشیاء ناشناس پرنده (UFO) اشتباه گرفته می شود ابر عدسگون نام دارد. ظاهر منحصر به فرد این ابرها و نحوه شکل گیری آن ها در شرایط خاص جوی کنجکاوی بسیاری را برمی انگیزد و درک سازوکار آن ها به شناخت بهتر پویایی های اتمسفر کمک می کند.
ابرهای عدسگون (Lenticular Clouds) که به نام علمی Altocumulus lenticularis شناخته می شوند ابرهایی ثابت و ساکن هستند که معمولاً در ارتفاعات بالا در تروپوسفر تشکیل می شوند. این ابرها ظاهری شبیه به عدس بشقاب پرنده یا پشته ای از پنکیک دارند و لبه های آن ها اغلب کاملاً مشخص و صاف است.
تشکیل ابرهای عدسگون پدیده ای پیچیده است که به جریان هوا بر فراز موانع بزرگ مانند کوه ها مرتبط می شود. هنگامی که هوای مرطوب و پایدار به سمت کوهستان حرکت می کند مجبور به صعود می شود. پس از عبور از قله هوا در سمت پایین دست کوه (سمت بادپناه) به صورت موجی شروع به حرکت می کند که به آن امواج ایستاده کوهستان یا امواج لی (Lee waves) گفته می شود. در قله این امواج هوا دوباره صعود کرده خنک می شود و اگر رطوبت کافی وجود داشته باشد بخار آب متراکم شده و ابر تشکیل می دهد.
در پایین دست قله موج هوا دوباره فرود آمده گرم شده و بخار آب تبخیر می شود. به همین دلیل ابر فقط در قسمت صعودی موج تشکیل می شود و به نظر می رسد که بی حرکت در یک نقطه از آسمان ایستاده است در حالی که هوا به طور مداوم از درون آن عبور می کند. این ابرها معمولاً در مناطقی که دارای رشته کوه های بلند هستند و بادهای قوی عمود بر جهت کوهستان می وزند دیده می شوند. این پدیده نشان دهنده وجود امواج جوی و اغلب نشانه ای از تلاطم شدید در ارتفاعات است.
اگرچه ابرهای عدسگون به خودی خود خطرناک نیستند اما وجود آن ها هشداری برای خلبانان هواپیماهای کوچک و گلایدرها محسوب می شود؛ زیرا نشان دهنده وجود تلاطم هوای پاک (Clear-air turbulence) در منطقه است که می تواند برای پرواز خطرآفرین باشد. با این حال همین امواج برای خلبانان گلایدر فرصتی عالی برای کسب ارتفاع بدون استفاده از موتور فراهم می کنند. ظاهر متفاوت و صاف این ابرها آن ها را به راحتی از ابرهای کومولوس پف دار یا ابرهای پوششی استراتوس قابل تشخیص می سازد.
ابرهای عدسگون چه هستند؟
ابرهای عدسگون ابرهایی ساکن و عدسی شکل هستند که معمولاً در ارتفاعات بالا در سمت پایین دست کوه ها در اثر جریان موجی هوا تشکیل می شوند. ظاهری صاف و مشخص دارند.
ابرهای عدسگون چگونه تشکیل می شوند؟
این ابرها زمانی تشکیل می شوند که هوای مرطوب بر فراز کوه ها جریان یافته و در امواج ایستاده ای که در سمت بادپناه کوه ایجاد می شود در قله موج صعود کرده و متراکم می شود.
ابرهای عدسگون در چه مناطقی دیده می شوند؟
ابرهای عدسگون عمدتاً در مناطق کوهستانی و در سمت پایین دست (بادپناه) کوه ها دیده می شوند جایی که بادهای قوی عمود بر رشته کوه می وزند.
آیا ابرهای عدسگون خطرناک هستند؟
خود ابرها خطرناک نیستند اما وجودشان نشان دهنده تلاطم هوای پاک (CAT) است که می تواند برای هواپیماها به خصوص هواپیماهای کوچک خطرناک باشد.
ظاهر ابرهای عدسگون چگونه است؟
آنها ظاهری صاف شبیه به عدس بشقاب پرنده یا لایه های پشته شده دارند و لبه هایشان معمولاً کاملاً مشخص و واضح است.
ابرهای عدسگون چه نوع آب و هوایی را نشان می دهند؟
این ابرها نشان دهنده هوای پایدار در ارتفاعات بالا بادهای قوی و وجود امواج جوی (امواج لی) هستند که اغلب با تلاطم هوا همراه است.
تفاوت ابرهای عدسگون با سایر ابرها چیست؟
تفاوت اصلی در ظاهر صاف عدسی شکل و ثابت بودن آن هاست. در حالی که بیشتر ابرها (مانند کومولوس یا استراتوس) ظاهری پف دار یا پوششی دارند و جابجا می شوند ابرهای عدسگون در یک نقطه ثابت می مانند.