دادخواست تمکین و نشوز

دادخواست تمکین و نشوز مفاهیمی کلیدی در حقوق خانواده ایران هستند که مسیر زندگی بسیاری از زوجین را دستخوش تغییر قرار می دهند. این دادخواست به معنای مطالبه قانونی انجام وظایف زناشویی است و عدم اجرای آن می تواند پیامدهای حقوقی مهمی مانند قطع نفقه یا اجازه ازدواج مجدد برای زوج به همراه داشته باشد.

در هر زندگی مشترک، ممکن است اختلافاتی بروز کند که گاه به مرحله قانونی می رسد. در این میان، آشنایی با اصطلاحات و فرآیندهای حقوقی مربوط به دادخواست تمکین و نشوز می تواند راهگشا باشد. این مفاهیم عمیقاً با حقوق و وظایف متقابل زن و شوهر گره خورده اند و درک صحیح آن ها برای هر دو طرف اهمیت فراوانی دارد. زمانی که روابط زوجین دچار چالش می شود و یکی از طرفین از انجام وظایف خود سر باز می زند، دادگاه خانواده وارد عمل می شود تا با بررسی جوانب، تکلیف حقوقی را مشخص کند. بسیاری از افراد وقتی با این مسائل روبرو می شوند، احساس سردرگمی می کنند و نمی دانند چه گام هایی باید بردارند. از این رو، آگاهی از ابعاد مختلف تمکین، نشوز و پیامدهای قانونی آن ها، به زوجین کمک می کند تا با دیدی بازتر و آگاهانه تر، مسیر خود را در این پیچ و خم های حقوقی بیابند و از حقوق خود دفاع کنند. این مقاله تلاش می کند تا با رویکردی جامع و کاربردی، این مفاهیم را برای مخاطبان مختلف، از زوجین درگیر تا دانشجویان حقوقی، روشن سازد.

مبانی حقوقی تمکین و انواع آن

تمکین، یکی از اساسی ترین وظایف زوجین در قانون مدنی ایران است که با تشکیل زندگی مشترک به وجود می آید. این وظیفه متقابل، به معنای پایبندی به تعهدات زناشویی و رعایت حسن معاشرت است. وقتی از تمکین سخن به میان می آید، اغلب نگاه به سمت زوجه است، اما این وظیفه از منظر حقوقی و اخلاقی، برای هر دو طرف، زن و مرد، تعریف می شود. با این حال، در دعوای الزام به تمکین زوجه، این وظیفه به طور خاص از سوی مرد مطالبه می شود. آشنایی با این مبانی می تواند دیدگاه جامع تری به چالش های خانوادگی ببخشد.

تمکین در مفهوم حقوقی

در ادبیات حقوقی، تمکین به معنای اطاعت و انجام وظایف زناشویی است که قانون برای هر یک از زوجین مقرر کرده است. بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، همین که نکاح به طور صحت واقع شد، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود. این ماده، پایه گذار تعهدات متقابلی است که تمکین یکی از مهم ترین آن هاست. همچنین، ماده ۱۱۰۳ بر لزوم حسن معاشرت زوجین با یکدیگر تأکید دارد و ماده ۱۱۰۴ نیز وظیفه معاضدت آن ها در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد را بیان می کند. ماده ۱۱۰۵ نیز ریاست خانواده را از خصایص شوهر می داند که این ریاست در تعیین محل سکونت و اداره امور خانواده تجلی می یابد، البته با رعایت مصلحت و حقوق زوجه.

انواع تمکین

تمکین به دو دسته اصلی تقسیم می شود که هر کدام ابعاد خاصی از زندگی مشترک را در بر می گیرند. درک این تفاوت ها برای تشخیص صحیح وظایف و حقوق، حیاتی است.

تمکین عام

تمکین عام به معنای زندگی مشترک در منزل تعیین شده توسط زوج، انجام وظایف منزل داری در حد متعارف و رعایت حسن معاشرت و اطاعت از اوامر معمول و مشروع زوج است. به عبارت دیگر، زن باید در محلی که مرد برای زندگی مشترک انتخاب کرده، سکونت کند و امور منزل را با رضایت شوهر، به شکلی که برای یک زندگی متعارف لازم است، اداره کند. این مفهوم شامل همکاری و همراهی در تمامی جنبه های زندگی مشترک است که عرفاً و شرعاً بر عهده زوجه قرار می گیرد. البته، در مواردی که با شروط ضمن عقد نکاح، اختیار تعیین مسکن به زوجه داده شده باشد، این مورد استثنا خواهد بود.

تمکین خاص

تمکین خاص به برقراری روابط زناشویی و ایفای وظایف مربوط به آن اشاره دارد. این بخش از تمکین، یکی از حساس ترین و خصوصی ترین ابعاد زندگی زوجین است. از نظر شرعی و قانونی، زوجه موظف است که در حدود عرف و شرع، پاسخگوی نیازهای زناشویی زوج باشد. البته این وظیفه نیز محدودیت ها و استثنائاتی دارد که در ادامه به آن ها اشاره می شود. هرگونه امتناع بدون دلیل موجه از این وظیفه، می تواند از مصادیق نشوز محسوب شود، مگر آنکه مانع مشروعی برای این امر وجود داشته باشد.

موارد استثناء بر وظیفه تمکین (دلایل موجه عدم تمکین)

همیشه تصور می شود که تمکین، وظیفه ای بدون قید و شرط است، اما قانون گذار برای حمایت از حقوق زنان، مواردی را پیش بینی کرده که عدم تمکین زن را مشروع می شمارد. این دلایل موجه عدم تمکین، بسیار مهم هستند و در صورت وجود، زن ناشزه محسوب نمی شود و کماکان مستحق نفقه خواهد بود.

حق حبس زوجه

یکی از مهم ترین و شناخته شده ترین موارد، حق حبس زوجه است. بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زوجه می تواند تا زمانی که مهریه او به صورت کامل پرداخت نشده، از انجام وظایف زناشویی (اعم از عام و خاص) خودداری کند، به شرط آنکه مهریه او حال باشد. این حق، مانع از سقوط نفقه نخواهد شد و زن حتی با اعمال حق حبس، مستحق دریافت نفقه است. تفاوت اساسی این حق با نشوز در همین نکته نهفته است؛ حق حبس یک حق قانونی است، در حالی که نشوز امتناع بدون دلیل موجه است.

خوف ضرر جانی، مالی یا شرافتی

ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی بیان می کند که اگر زن بیم داشته باشد که با ماندن در منزل مشترک، ضرر جسمی، مالی یا حیثیتی به او وارد شود، می تواند منزل را ترک کند و تا زمانی که این بیم برطرف نشده، به منزل مشترک بازنگردد. در این شرایط، زن ناشزه محسوب نمی شود و نفقه او نیز ساقط نخواهد شد. البته اثبات خوف ضرر بر عهده زوجه است و باید در دادگاه با دلایل کافی اثبات شود. این موضوع می تواند شامل خشونت فیزیکی، تهدید مالی یا هتک حیثیت باشد.

ابتلا به بیماری های مسری یا خطرناک

اگر یکی از زوجین به بیماری مسری یا خطرناکی مبتلا باشد که ادامه زندگی مشترک یا برقراری روابط زناشویی را برای دیگری پرخطر کند، طرف دیگر می تواند از تمکین خودداری کند. این مورد نیز از موانع مشروع عدم تمکین محسوب می شود و باید با ارائه مدارک پزشکی معتبر به دادگاه اثبات شود.

ایام عذر شرعی

در ایام عادت ماهانه (حیض)، نفاس، یا در سفر حج (که برقراری رابطه زناشویی حرام است)، زوجه ملزم به تمکین خاص نیست. این موارد از جمله دلایل موجه عدم تمکین هستند و عدم تمکین در این دوران، به هیچ وجه نشوز محسوب نمی شود و تأثیری بر حق نفقه زوجه نخواهد داشت.

شروط ضمن عقد نکاح

زوجین می توانند هنگام عقد نکاح، شروطی را در عقدنامه درج کنند که برخی وظایف یا حقوق را تغییر دهد. برای مثال، ممکن است حق تعیین مسکن یا حق اشتغال به زن داده شود. در این صورت، اگر زن بر اساس این شروط عمل کند، حتی اگر با نظر زوج مخالف باشد، ناشزه محسوب نمی شود. این شروط نقش مهمی در توازن حقوقی زوجین ایفا می کنند و می توانند از بسیاری از اختلافات آتی پیشگیری کنند.

نشوز چیست و پیامدهای آن برای زوجین

مفهوم نشوز، نقطه ی مقابل تمکین است و زمانی مطرح می شود که یکی از زوجین، بدون دلیل موجه قانونی، از انجام وظایف زناشویی خود سر باز زند. نشوز می تواند از سوی زن یا مرد اتفاق بیفتد، هرچند بیشتر در مورد زن به کار می رود و پیامدهای حقوقی متفاوتی برای هر یک از طرفین دارد. درک دقیق این مفهوم، گامی اساسی برای زوجینی است که درگیر اختلافات خانوادگی شده اند.

تعریف حقوقی نشوز (ناشزه)

نشوز چیست؟ از نظر حقوقی، نشوز به معنای نافرمانی و امتناع از انجام وظایف زوجیت بدون عذر موجه و قانونی است. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی به صراحت بیان می کند: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. این ماده به زن ناشزه اشاره دارد، یعنی زنی که از وظایف قانونی خود در قبال همسرش سرباز می زند. این نافرمانی می تواند در ابعاد مختلف تمکین عام و خاص باشد.

نشوز زن (زوجه ناشزه)

وقتی زن بدون هیچ توجیه قانونی، از انجام وظایف زناشویی خودداری می کند، در عرف حقوقی به او زوجه ناشزه گفته می شود. این وضعیت، پیامدهای حقوقی جدی برای زن به همراه دارد و می تواند مسیر پرونده های خانوادگی را به کلی تغییر دهد.

چه زمانی زن ناشزه محسوب می شود؟

زن زمانی ناشزه محسوب می شود که:

1. از تمکین عام (مانند زندگی در منزل مشترک یا اطاعت از اوامر متعارف زوج) بدون دلیل موجه امتناع کند.
2. از تمکین خاص (برقراری روابط زناشویی) بدون دلیل موجه خودداری کند.
3. عدم تمکین وی، پس از صدور حکم الزام به تمکین از سوی دادگاه و قطعیت آن، ادامه یابد.

پیامدهای نشوز زن

نشوز زن، عواقب حقوقی متعددی برای او دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:

• سقوط نفقه: مهم ترین پیامد نشوز زن، سقوط نفقه زن ناشزه است. ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی به صراحت این موضوع را بیان می کند. به محض اثبات نشوز، مرد دیگر تکلیفی برای پرداخت نفقه به زن نخواهد داشت، مگر در ایام عده طلاق رجعی که حتی زن ناشزه نیز در این مدت مستحق نفقه است.
• عدم تعلق اجرت المثل ایام زوجیت: زن ناشزه نمی تواند اجرت المثل ایام زوجیت را مطالبه کند، زیرا این حق در ازای انجام وظایف خانه داری و همکاری در زندگی مشترک به وجود می آید.
• حق درخواست ازدواج مجدد برای زوج: در صورت اثبات نشوز زن و عدم بازگشت او به زندگی مشترک، مرد می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، حق درخواست ازدواج مجدد برای زوج را مطالبه کند. این یکی از مهم ترین کاربردهای گواهی نشوز است.
• عدم امکان طرح دعوای کیفری ترک انفاق از سوی زن: زوجه ناشزه به دلیل عدم ایفای وظایف خود، نمی تواند علیه زوج به اتهام ترک انفاق شکایت کیفری مطرح کند.
• تاثیر نشوز بر مهریه: این نکته بسیار حائز اهمیت است که مهریه زن ناشزه به دلیل نشوز ساقط نمی شود. مهریه با وقوع عقد نکاح بر ذمه مرد مستقر می شود و تنها با طلاق و در صورت عدم برقراری رابطه زناشویی یا در صورت بذل از سوی زن، دچار تغییر می شود. نشوز فقط بر نفقه و اجرت المثل تأثیر می گذارد و زن ناشزه همچنان حق مطالبه کامل مهریه خود را دارد.

نشوز مرد (زوج ناشز)

در مقابل نشوز زن، ممکن است این پرسش مطرح شود که آیا مرد نیز می تواند ناشز محسوب شود؟ پاسخ مثبت است. اگرچه اصطلاح ناشزه بیشتر برای زن به کار می رود، اما تمکین وظیفه ای دو طرفه است و مرد نیز می تواند از انجام وظایف خود سر باز زند. این مفهوم کمتر در محاکم به عنوان نشوز مرد مطرح می شود، اما پیامدهای حقوقی خود را دارد.

موارد نشوز مرد

مرد در صورت عدم ایفای وظایفی مانند:

• عدم پرداخت نفقه (که می تواند منجر به ترک انفاق و تمکین شود).
• سوء معاشرت یا بدرفتاری با همسر (که با حسن معاشرت در تناقض است).
• عدم ایفای وظایف زناشویی بدون عذر موجه.
• عدم تهیه مسکن مستقل و در شأن زوجه.

در واقع مرد ناشز محسوب می شود.

پیامدهای نشوز مرد برای زوجه

نشوز مرد پیامدهای مستقیمی برای زوجه دارد:

• حق طلاق (به دلیل عسر و حرج): اگر نشوز مرد به حدی باشد که ادامه زندگی مشترک برای زن عسر و حرج ایجاد کند (مثلاً ضرب و شتم، اعتیاد، ترک منزل)، زن می تواند با اثبات این شرایط، درخواست طلاق بدهد.
• دریافت نفقه: حتی اگر مرد ناشز باشد (مثلاً نفقه نمی پردازد)، زن همچنان مستحق دریافت نفقه است و می تواند دعوای مطالبه نفقه را مطرح کند. نفقه زن تنها در صورت نشوز خود زن ساقط می شود.

دادخواست الزام به تمکین زوجه: مراحل و نمونه

زمانی که زن از وظایف خود در قبال همسرش خودداری می کند، مرد برای اعاده حقوق خود و الزام همسرش به بازگشت به زندگی مشترک و انجام وظایف، می تواند اقدام به دادخواست الزام به تمکین زوجه کند. این فرآیند حقوقی، مراحل مشخصی دارد که درک آن ها برای زوجین (به ویژه مردان) که قصد اقامه دعوا را دارند، ضروری است.

هدف و کاربرد دادخواست الزام به تمکین

هدف اصلی دادخواست الزام به تمکین، از بین بردن حالت نشوز زن و ملزم کردن او به بازگشت به زندگی مشترک و انجام وظایف زناشویی است. مرد این دادخواست را مطرح می کند تا:

• زن را به انجام تمکین عام و خاص ملزم کند.
• در صورت عدم بازگشت زن، حق سقوط نفقه او را به صورت قانونی تثبیت کند.
• در آینده، با استناد به این حکم، برای ازدواج مجدد خود از دادگاه اجازه بگیرد.

مدارک لازم برای اقامه دادخواست

برای اقامه دعوای الزام به تمکین، خواهان (زوج) باید مدارک زیر را تهیه و به دادگاه ارائه دهد:

1. کپی برابر با اصل عقدنامه: سند ازدواج، مهم ترین مدرک برای اثبات رابطه زوجیت است.
2. کپی برابر با اصل شناسنامه و کارت ملی زوج: برای احراز هویت خواهان.
3. اظهارنامه دعوت به تمکین (در صورت ارسال): ارسال اظهارنامه یک اقدام پیشگیرانه و اثباتی قوی است که توصیه می شود.
4. سایر دلایل اثباتی: مانند شهادت شهود، صورتجلسه کلانتری (در صورتی که زن منزل را ترک کرده باشد و مرد به کلانتری مراجعه کرده باشد)، یا هر مدرک دیگری که ترک منزل و عدم تمکین زوجه را تأیید کند.

مراحل گام به گام اقامه دادخواست الزام به تمکین

مسیر اقامه دادخواست تمکین، از ثبت اظهارنامه تا اجرای حکم، شامل چندین گام است که هر یک از آن ها اهمیت خاص خود را دارد:

گام 1: ارسال اظهارنامه قضایی (توصیه حقوقی)

قبل از هر اقدام حقوقی رسمی، ارسال اظهارنامه قضایی به زوجه، یک راهکار بسیار مؤثر است. مرد از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یک اظهارنامه رسمی برای همسرش ارسال می کند و در آن، او را به بازگشت به منزل مشترک و انجام وظایف زناشویی دعوت می کند. این اقدام نه تنها نشان دهنده حسن نیت مرد است، بلکه در صورت عدم بازگشت زن، به عنوان دلیلی محکم برای اثبات نشوز زن در دادگاه مورد استفاده قرار می گیرد. محتوای اظهارنامه باید شامل دعوت صریح به تمکین، تعیین منزل مشترک و فراهم آوردن اسباب و اثاثیه زندگی باشد.

یک وکیل خانواده باتجربه توصیه می کند: برای جلوگیری از پیچیدگی های آتی، همیشه قبل از ثبت دادخواست تمکین، اظهارنامه دعوت به تمکین را به صورت رسمی برای زوجه ارسال کنید؛ این کار، پشتوانه محکمی برای پرونده شما در دادگاه خواهد بود.

نمونه متن اظهارنامه دعوت به تمکین:

مشخصات اظهارکننده: (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی)
مشخصات مخاطب: (نام، نام خانوادگی، شماره ملی، نشانی)

موضوع اظهارنامه: دعوت به تمکین و بازگشت به زندگی مشترک

با سلام و احترام،

به استحضار می رساند که اینجانب ...................... (نام اظهارکننده)، همسر قانونی شما ...................... (نام مخاطب) به موجب عقدنامه شماره ...................... مورخ ...................... صادره از دفتر ازدواج شماره ...................... .
متاسفانه، مدتی است که شما بدون عذر موجه قانونی، منزل مشترک را ترک نموده و از ایفای وظایف زوجیت خویش خودداری می نمایید، که این اقدام موجب بروز مشکلاتی در زندگی مشترک شده است.
لذا، بدین وسیله از شما دعوت می گردد تا ظرف مدت ...................... (مثلاً ۱۰ روز) از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، به منزل مشترک واقع در آدرس ...................... بازگشته و به انجام وظایف قانونی و شرعی خود در قبال زندگی مشترک و اینجانب مبادرت ورزید. لازم به ذکر است که اینجانب تمامی شرایط لازم برای زندگی مشترک را فراهم آورده ام.
بدیهی است در صورت عدم تمکین و بازگشت شما در مهلت مقرر و عدم ارائه دلیل موجه و قانونی، اینجانب ناچار به پیگیری حقوقی از طریق مراجع قضایی و طرح دادخواست الزام به تمکین خواهم بود که می تواند پیامدهای حقوقی متعددی از جمله سقوط نفقه و اجازه ازدواج مجدد را برای اینجانب در پی داشته باشد.
جهت حسن نیت، آمادگی خود را برای حل مسالمت آمیز اختلافات و بازگشت شما به زندگی مشترک اعلام می دارم.

با تشکر
نام و نام خانوادگی اظهارکننده
امضاء

گام 2: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از ارسال اظهارنامه (یا در برخی موارد، بدون ارسال آن)، گام بعدی ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. خواهان با مراجعه به این دفاتر و ارائه مدارک لازم، دادخواست الزام به تمکین را ثبت می کند. نکات مهم در تکمیل فرم دادخواست شامل درج دقیق مشخصات زوجین، خواسته (الزام به تمکین عام و خاص) و شرح دلایل و مستندات است. این دادخواست سپس به دادگاه خانواده صالح ارجاع می شود.

گام 3: رسیدگی در دادگاه خانواده

دادگاه خانواده با تعیین وقت رسیدگی، طرفین را برای جلسه دادگاه دعوت می کند. در این جلسه، قاضی به اظهارات زوجین گوش می دهد و دلایل آن ها را بررسی می کند. وظایف دادگاه شامل تلاش برای صلح و سازش بین زوجین و در صورت عدم امکان، صدور رأی بر اساس مستندات است. در برخی موارد، نقش کارشناس یا مددکار خانواده نیز در این مرحله پررنگ می شود؛ آن ها با بررسی شرایط زندگی زوجین و ارائه گزارش تخصصی، به قاضی در اتخاذ تصمیم کمک می کنند. اگر دادگاه تشخیص دهد که زن بدون دلیل موجه تمکین نکرده، حکم به تمکین صادر می کند.

گام 4: ابلاغ رأی و مهلت اعتراض

پس از صدور رأی، دادگاه آن را به طرفین ابلاغ می کند. زوجین مهلت اعتراض قانونی (معمولاً ۲۰ روز) برای تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان و در صورت لزوم، فرجام خواهی در دیوان عالی کشور را دارند. طی این فرآیند، رأی دادگاه بدوی بررسی و در صورت تأیید، قطعی می شود. قطعیت رأی به این معناست که دیگر قابلیت اعتراض عادی را ندارد و قابل اجرا خواهد بود.

گام 5: صدور اجراییه و مراحل اجرای حکم

پس از قطعیت حکم الزام به تمکین، مرد می تواند از دادگاه درخواست صدور اجراییه کند. سپس اجراییه به زوجه ابلاغ می شود و او مهلت ۱۰ روزه برای اجرای حکم دارد. در این مرحله، مرد باید مسکن مستقل و اثاث البیت در شأن زوجه را فراهم آورد و این موضوع توسط کارشناس یا مددکار دادگاه تأیید شود. اگر زن در مهلت مقرر و پس از فراهم شدن شرایط لازم، به زندگی مشترک بازنگردد، نشوز او به صورت رسمی و قطعی اثبات می شود و مرد می تواند از دادگاه گواهی نشوز را درخواست کند.

نمونه کامل دادخواست الزام به تمکین زوجه

نمونه دادخواست تمکین زیر، چارچوبی استاندارد برای ارائه به دادگاه است. این فرمت به وکلای تازه کار و همچنین افرادی که قصد دارند خودشان اقدام کنند، دید خوبی از نحوه نگارش و محتوای لازم می دهد.

باسمه تعالی

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان ........................

با سلام و احترام،

موضوع: دادخواست الزام به تمکین عام و خاص زوجه

خواهان:
نام و نام خانوادگی: ........................
نام پدر: ........................
شماره شناسنامه: ........................
کد ملی: ........................
نشانی: ........................

خوانده:
نام و نام خانوادگی: ........................
نام پدر: ........................
شماره شناسنامه: ........................
کد ملی: ........................
نشانی: ........................

وکیل خواهان (در صورت وجود):
نام و نام خانوادگی: ........................
نشانی: ........................

خواسته:
الزام خوانده به تمکین عام و خاص

دلایل و مستندات:
۱. کپی مصدق عقدنامه شماره ........................ مورخ ........................
۲. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
۳. کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره ........................ مورخ ........................ (در صورت ارسال)
۴. شهادت شهود (در صورت لزوم)
۵. سایر دلایل و قرائن (مانند صورتجلسه کلانتری)

شرح دادخواست:
ریاست محترم دادگاه، به استحضار می رساند:
اینجانب خواهان به موجب عقدنامه رسمی شماره ........................ مورخ ........................ صادره از دفتر ازدواج شماره ........................، با خوانده محترم خانم ........................ به عقد دائم و شرعی یکدیگر درآمده ایم.
متاسفانه، از تاریخ ........................ (مثلاً مورخ ........................ ) خوانده محترم بدون هیچ عذر موجه شرعی یا قانونی، منزل مشترک ما واقع در ........................ (نشانی کامل منزل) را ترک نموده و از بازگشت به زندگی مشترک و ایفای وظایف زناشویی (اعم از تمکین عام و خاص) خودداری می نماید.
اینجانب بارها از طریق مذاکره و حتی ارسال اظهارنامه قضایی شماره ........................ مورخ ........................ (در صورت وجود)، از ایشان دعوت به بازگشت و تمکین نموده ام، اما متاسفانه تاکنون بی نتیجه مانده است. اینجانب آمادگی کامل برای فراهم آوردن مسکن مستقل و مناسب و اثاث البیت در شأن خوانده محترم را دارم و هیچ مانع قانونی یا شرعی برای تمکین ایشان وجود ندارد.
با عنایت به مراتب فوق و عدم تمکین بدون دلیل موجه از سوی خوانده، از آن دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به تمکین عام و خاص مورد استدعاست.

با تشکر و تقدیم احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء و تاریخ

گواهی نشوز زوجه: نحوه دریافت و کاربردها

پس از طی مراحل دشوار دادخواست الزام به تمکین و در صورتی که زوجه همچنان از بازگشت به زندگی مشترک امتناع کند، مرد می تواند از دادگاه درخواست گواهی نشوز کند. این گواهی، یک سند رسمی و حقوقی است که نشوز زن را به طور قطعی تأیید می کند و پیامدهای حقوقی مهمی برای هر دو طرف دارد.

گواهی نشوز چیست و چه کاربردی دارد؟

گواهی نشوز چیست؟ این گواهی، حکمی رسمی از سوی دادگاه است که عدم تمکین زوجه را پس از قطعیت حکم الزام به تمکین و عدم بازگشت او به زندگی مشترک، تأیید می کند. اهمیت این گواهی برای زوج بسیار زیاد است، زیرا:

• به مرد اجازه می دهد تا نفقه زن ناشزه را قطع کند و دیگر ملزم به پرداخت آن نباشد.
• پشتوانه قانونی محکمی برای درخواست ازدواج مجدد برای زوج فراهم می کند و دادگاه در صورت وجود این گواهی، راحت تر اجازه ازدواج دوم را صادر می کند.
• در دفاع از خود در دعوای احتمالی ترک انفاق که ممکن است از سوی زوجه مطرح شود، بسیار مؤثر است.

مراحل دریافت گواهی نشوز از دادگاه

دریافت گواهی نشوز یک فرآیند مرحله ای است که تنها پس از طی کامل مراحل دادخواست الزام به تمکین امکان پذیر است:

1. قطعیت حکم الزام به تمکین: ابتدا باید حکم الزام به تمکین زوجه صادر و قطعی شده باشد و تمام مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی آن طی شده باشد.
2. صدور اجراییه: زوج باید از شعبه صادرکننده حکم، درخواست صدور اجراییه کند.
3. ابلاغ اجراییه و عدم تمکین زوجه: اجراییه به زوجه ابلاغ می شود و به او مهلتی داده می شود تا به زندگی مشترک بازگردد. در این مرحله، مرد باید مسکن و اثاث البیت در شأن زوجه را فراهم آورد و این موضوع توسط مددکار یا کارشناس دادگاه تأیید شود.
4. درخواست صدور گواهی نشوز: اگر زوجه با وجود قطعیت حکم، ابلاغ اجراییه و فراهم بودن شرایط توسط زوج، باز هم به زندگی مشترک بازنگردد، زوج می تواند با ارائه درخواست کتبی به شعبه صادرکننده اجراییه، تقاضای صدور گواهی نشوز کند.
5. بررسی شرایط توسط دادگاه و صدور گواهی: دادگاه با بررسی گزارش مددکار و مستندات موجود، در صورت احراز عدم تمکین زن، گواهی نشوز را صادر می کند.
   

   باید در نظر داشت که هیچ گاه نمی توان زنی را که محکوم به تمکین شده، به زور به منزل مشترک بازگرداند؛ بلکه پیامد عدم اجرای حکم، همین صدور گواهی نشوز و آثار حقوقی مترتب بر آن است.

نمونه گواهی نشوز زوجه

نمونه گواهی نشوز زوجه یک سند رسمی است که توسط دادگاه صادر می شود. این گواهی معمولاً شامل اطلاعات زیر است:

شماره دادنامه: 13990002543
تاریخ صدور: 1402/05/10
شماره پرونده: 9900026
کلاسه اجرایی: 990263

دادنامه گواهی نشوز زوجه

در خصوص دعوی آقای همایون توکلی فرزند رضا (خواهان) به طرفیت خانم سعیده هاشمی فرزند علی (خوانده) به خواسته صدور گواهی نشوز خانم سعیده هاشمی.
با توجه به اینکه پیش تر، در پرونده کلاسه 9900026، دادنامه شماره 13990002543 مبنی بر الزام خوانده به تمکین صادر و به مرحله قطعیت رسیده است.
و با توجه به اینکه اجراییه شماره 990263 به محکوم علیها (خوانده) ابلاغ شده و مشارالیها با وجود مهیا بودن شرایط تمکین و فراهم آوردن مسکن و اثاث البیت در شأن وی توسط خواهان، همچنان از اجرای حکم دادگاه و بازگشت به زندگی مشترک خودداری می نماید.
و نیز با توجه به اقرار خوانده در جلسه رسیدگی مبنی بر عدم تمایل به بازگشت به زندگی مشترک.
دادگاه نشوز زوجه، خانم سعیده هاشمی، را محرز و مسلم دانسته و بر همین اساس، گواهی نشوز زوجه مذکور را صادر و اعلام می نماید.
این گواهی صرفاً برای احراز نشوز زوجه و استفاده از آثار قانونی آن صادر شده و به منزله طلاق یا قطع رابطه زوجیت نیست.

قاضی شعبه ........................ دادگاه خانواده ........................
امضاء

نمونه درخواست صدور گواهی نشوز از دادگاه

پس از اطمینان از قطعیت حکم الزام به تمکین و عدم بازگشت زوجه، زوج باید با یک درخواست کتبی به دادگاه، مراحل بعدی را طی کند:

ریاست محترم شعبه ........................ دادگاه خانواده ........................ تهران

با سلام و عرض ادب،

احتراماً، اینجانب ........................ (نام و نام خانوادگی خواهان)، خواهان پرونده به شماره بایگانی ........................ مطروحه در آن شعبه محترم، به استحضار می رسانم:
نظر به اینکه دادنامه قطعی شماره ........................ مورخ ........................ مبنی بر الزام خوانده (سرکار خانم ........................) به تمکین صادر گردیده و اجراییه مربوطه نیز به شماره ........................ به محکوم علیها ابلاغ شده است.
با وجود گذشت مواعد قانونی و فراهم آوردن کلیه مقدمات زندگی مشترک و تعیین مسکن مناسب از سوی اینجانب (بر اساس گزارش مددکار/کارشناس پرونده)، مشارالیها همچنان از اجرای حکم دادگاه و تمکین خودداری می نماید.
لذا، با استناد به موارد معروضه، از آن مقام محترم تقاضای صدور گواهی نشوز زوجه، سرکار خانم ........................، را دارم.
خواهشمند است دستورات لازم را در این خصوص صادر فرمایید.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان
امضاء و تاریخ

پرسش های متداول (FAQ)

در خصوص دادخواست تمکین و نشوز، سوالات زیادی برای افراد پیش می آید. در این بخش، به برخی از پرسش های متداول پاسخ داده می شود تا ابهامات رایج برطرف گردد و اطلاعات دقیق تری به مخاطب ارائه شود.

آیا زن می تواند همزمان با تمکین، مهریه خود را مطالبه کند؟

بله، مطالبه مهریه و تمکین دو موضوع جداگانه هستند. مهریه به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه مرد قرار می گیرد و زن می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند، حتی اگر تمکین کند یا در شرایط اعمال حق حبس باشد. تنها استثنا، در صورت طلاق قبل از نزدیکی است که نیمی از مهریه به زن تعلق می گیرد.

مدت زمان معمول برای رسیدگی به دادخواست تمکین چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به دادخواست تمکین بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله شلوغی دادگاه ها، تکمیل بودن مدارک، حضور یا عدم حضور طرفین و نیاز به ارجاع به کارشناسی یا مددکاری. به طور معمول، این فرآیند از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم بدوی می تواند بین چند ماه تا یک سال به طول انجامد. با در نظر گرفتن مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی، این زمان ممکن است طولانی تر شود.

آیا حکم تمکین به زور اجرا می شود؟

خیر، حکم تمکین به زور اجرا نمی شود. هدف از صدور حکم الزام به تمکین، بیشتر جنبه اثباتی و حقوقی دارد. اگر زوجه با وجود حکم قطعی و ابلاغ اجراییه، همچنان از بازگشت به زندگی مشترک خودداری کند، دادگاه گواهی نشوز را صادر می کند و این گواهی است که پیامدهای حقوقی مهمی مانند سقوط نفقه و اجازه ازدواج مجدد برای زوج را در پی خواهد داشت.

چگونه می توان نشوز مرد را اثبات کرد؟

اثبات نشوز مرد معمولاً از طریق طرح دعواهایی مانند عدم پرداخت نفقه (که می تواند به ترک انفاق منجر شود)، عسر و حرج (به دلیل سوء معاشرت یا ضرب و شتم) یا عدم ایفای وظایف زناشویی انجام می شود. زن با ارائه مدارک و دلایلی مانند شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی، پیامک ها یا هر مدرک دیگری که نشان دهنده عدم انجام وظایف زوجیت توسط مرد است، می تواند این موضوع را در دادگاه اثبات کند.

در صورت اعتیاد مرد، آیا زن می تواند تمکین نکند؟

بله، در صورتی که اعتیاد مرد به حدی باشد که خوف ضرر جانی، مالی یا شرافتی برای زوجه ایجاد کند، یا ادامه زندگی مشترک را برای او عسر و حرج شدید به همراه داشته باشد، زن می تواند از تمکین خودداری کند. این از موانع مشروع عدم تمکین محسوب می شود و زن با اثبات اعتیاد و پیامدهای آن در دادگاه، می تواند حق نفقه خود را حفظ کند و حتی در صورت لزوم، درخواست طلاق بدهد.

آیا در ایام عده طلاق رجعی، نفقه به زن ناشزه تعلق می گیرد؟

بله، در ایام عده طلاق رجعی، حتی اگر زن ناشزه باشد، کماکان نفقه به او تعلق می گیرد. این یک استثنا بر قاعده سقوط نفقه زن ناشزه است. دلیل این امر آن است که در طلاق رجعی، مرد حق رجوع دارد و رابطه زوجیت به طور کامل قطع نشده است.

اگر زن باردار باشد، آیا عدم تمکین او منجر به سقوط نفقه می شود؟

اگر زن باردار باشد و از تمکین خودداری کند، تنها در صورتی نفقه او ساقط می شود که این عدم تمکین بدون عذر موجه قانونی باشد. بارداری به خودی خود مانع مشروع تمکین نیست، مگر اینکه پزشک عدم برقراری روابط زناشویی را برای سلامتی مادر یا جنین ضروری بداند. در هر صورت، نفقه طفل به عهده پدر است و ارتباطی به تمکین یا عدم تمکین مادر ندارد.

نقش وکیل در پرونده های تمکین و نشوز چیست؟

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و حساسیت بالای پرونده های خانواده، نقش وکیل در پرونده های تمکین و نشوز بسیار حیاتی است. وکیل متخصص خانواده می تواند:

• زوجین را در مورد حقوق و وظایفشان به طور کامل راهنمایی کند.
• در تهیه و تنظیم اظهارنامه و دادخواست به صورت صحیح کمک کند.
• از حقوق موکل خود در جلسات دادگاه دفاع کند.
• مراحل قانونی دریافت گواهی نشوز یا اثبات دلایل موجه عدم تمکین را به درستی پیگیری کند.
• به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات نیز کمک کند.

آیا می توان همزمان با دادخواست تمکین، دادخواست اجرت المثل نیز ارائه کرد؟

خیر، مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت معمولاً پس از طلاق یا در حین رسیدگی به دعوای طلاق مطرح می شود. دادخواست الزام به تمکین با هدف بازگشت به زندگی مشترک و انجام وظایف زناشویی است، در حالی که اجرت المثل مربوط به جبران خدمات زن در طول زندگی مشترک است. این دو دعوا اهداف متفاوتی دارند و نمی توان آن ها را همزمان و با یک خواسته واحد مطرح کرد. البته، در صورت عدم تمکین زن، حق اجرت المثل او ساقط می شود.

نتیجه گیری

مفاهیم دادخواست تمکین و نشوز از جمله پیچیده ترین و حساس ترین موضوعات در حقوق خانواده ایران محسوب می شوند که می توانند تأثیرات عمیقی بر سرنوشت زندگی مشترک و حقوق زوجین بگذارند. همانطور که در این مقاله بررسی شد، تمکین به معنای انجام وظایف زناشویی از سوی زن و مرد است و عدم انجام آن بدون عذر موجه، به نشوز می انجامد. نشوز زن پیامدهایی چون سقوط نفقه و فراهم آوردن اجازه ازدواج مجدد برای مرد را در پی دارد، در حالی که مهریه زن ناشزه کماکان محفوظ می ماند. فرآیند الزام به تمکین زوجه، از ارسال اظهارنامه تا صدور گواهی نشوز، نیازمند آگاهی دقیق از مراحل قانونی و جزئیات حقوقی است.

در هر مرحله از این مسیر، از اثبات دلایل موجه عدم تمکین تا دریافت گواهی نشوز، ممکن است چالش ها و ابهامات زیادی برای زوجین پیش آید. به همین دلیل، مشورت با وکیل متخصص خانواده که به تمامی جنبه های قانون تمکین زوجه و نشوز اشراف دارد، نه تنها توصیه می شود بلکه اغلب ضروری است. وکیل می تواند با ارائه راهنمایی های حقوقی صحیح و کاربردی، از تضییع حقوق هر یک از زوجین جلوگیری کرده و به آن ها در اتخاذ تصمیمات آگاهانه کمک کند. در نهایت، پیش از هر اقدام قانونی، تلاش برای صلح و سازش و حل اختلافات از طریق گفت وگو، بهترین راهکار برای حفظ آرامش و استحکام بنیان خانواده است.