اصفهان شهری که قرن هاست با نام «نصف جهان» شناخته می شود گنجینه ای بی بدیل از هنر فرهنگ و تمدن ایرانی است. این شهر تاریخی نه تنها به واسطه معماری شگفت انگیز و بناهای باشکوهش بلکه به دلیل نقش محوری خود در پرورش و حفظ صنایع دستی و هنرهای سنتی جایگاهی ویژه در عرصه جهانی دارد. در دنیای امروز که اقتصادهای خلاق و گردشگری فرهنگی اهمیت فزاینده ای یافته اند درک چگونگی تبدیل این میراث غنی به موتور محرک توسعه و نوآوری برای اصفهان حیاتی است. این محتوا به بررسی عمیق جایگاه اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی در شبکه جهانی یونسکو می پردازد و فرصت ها چالش ها و چشم اندازهای پیش روی این کهن شهر را در مسیر جهانی شدن و بهره گیری از قابلیت های فرهنگی خود برای رشد پایدار اشتغال زایی و تقویت جایگاه بین المللی تحلیل می کند. با مطالعه این نوشتار خواننده درکی جامع از ابعاد مختلف هویت خلاق اصفهان و پتانسیل های نهفته در آن برای آینده به دست خواهد آورد.
اصفهان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی
اصفهان نگین فلات مرکزی ایران همواره کانون تبلور هنر و فرهنگ اصیل ایرانی بوده است. پیشینه درخشان این شهر در تولید انواع صنایع دستی و هنرهای سنتی آن را به عنصری جدایی ناپذیر از هویت ملی و بین المللی ایران تبدیل کرده است. در هر گوشه و کنار اصفهان ردپایی از خلاقیت هنرمندان چیره دست دیده می شود؛ از نقوش اسلیمی و ختایی بر کاشی های مساجد و عمارت ها تا ظرافت قلم زنی بر مس و نقره درخشش فیروزه کوبی رنگارنگی میناکاری زیبایی های منبت و معرق چوب و اصالت بافت های سنتی چون فرش و گلیم. این تنوع بی نظیر در ده ها رشته و صدها زیرشاخه اصفهان را به مجموعه ای بی بدیل برای هنرمندان اساتید و علاقه مندان به هنرهای دستی تبدیل کرده است. این میراث هنری نه تنها نمایشگر ذوق و مهارت گذشتگان است بلکه بستری غنی برای نوآوری و خلق آثار جدید در دنیای امروز فراهم آورده است. شهر اصفهان با بهره مندی از این قابلیت ها به درستی به عنوان شهر خلاق صنایع دستی و هنرهای بومی در سطح جهانی شناخته شده است.
«نصف جهان خلاق» اصفهان در مسیر جهانی شدن
لقب «نصف جهان» که سالیان متمادی به اصفهان اطلاق می شده گویای عظمت فرهنگی تاریخی و هنری این شهر است. امروزه اصفهان با پیوستن به شبکه شهرهای خلاق یونسکو در حال بازتعریف این هویت تاریخی در بستر جهانی است. مفهوم «نصف جهان خلاق» اشاره به گذار این شهر از یک مرکز تاریخی صرف به یک قطب پویای خلاقیت دارد که از میراث گذشته برای ساختن آینده ای نوآورانه بهره می برد. در عصر حاضر که شاهد گذار از اقتصاد صنعتی به اقتصاد خلاق هستیم شهرها برای متمایز شدن و جذب سرمایه استعداد و گردشگر نیازمند تکیه بر قابلیت های خلاقانه خود هستند. اصفهان با تمرکز بر صنایع دستی و هنرهای بومی به عنوان موتور محرک توسعه استراتژی هوشمندانه ای را در پیش گرفته است. این رویکرد نه تنها به حفظ و احیای هنرهای سنتی کمک می کند بلکه با تلفیق آن ها با فناوری های نوین طراحی مدرن و شیوه های نوین بازاریابی امکان حضور موفق در بازارهای جهانی را فراهم می سازد. «نصف جهان خلاق» عنوانی است که پتانسیل اصفهان را برای ایفای نقش تأثیرگذار در شبکه های فرهنگی و اقتصادی جهان در قرن بیست و یکم برجسته می سازد.
استاندار اصفهان اصفهان شهر خلاق فرهنگی است
شناخت اصفهان به عنوان شهر خلاق تنها محدود به حوزه صنایع دستی نیست بلکه ابعاد گسترده تری از هویت فرهنگی این شهر را در بر می گیرد. مقامات ارشد استان از جمله استاندار بر این نکته تأکید دارند که اصفهان فراتر از یک مرکز تولید صنایع دستی یک شهر خلاق فرهنگی در معنای وسیع کلمه است. این دیدگاه نشان دهنده درک عمیق از پیوستگی میان هنرهای سنتی آیین های بومی معماری موسیقی ادبیات و سایر عناصر سازنده فرهنگ غنی اصفهان است. شهر خلاق فرهنگی شهری است که در آن خلاقیت در تمامی شئونات زندگی شهری جریان دارد و به عنوان ابزاری برای توسعه پایدار ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان و تقویت تعاملات اجتماعی به کار گرفته می شود. این رویکرد مسئولیت سنگینی را متوجه نهادهای سیاست گذار و اجرایی شهر می سازد تا با ایجاد زیرساخت های لازم حمایت از هنرمندان و فعالان فرهنگی و ترویج فرهنگ نوآوری بستر لازم برای شکوفایی کامل پتانسیل های فرهنگی و خلاقیت شهر را فراهم آورند. تأکید بر هویت شهر خلاق فرهنگی دیدگاهی جامع تر نسبت به نقش اصفهان در شبکه های جهانی ارائه می دهد و زمینه ساز همکاری های گسترده تر در حوزه های متنوع فرهنگی می شود.
اقدامات و چشم انداز اصفهان شهر خلاق صنایع دستی و آیین های سنتی
پس از کسب عنوان شهر خلاق یونسکو اصفهان اقدامات متعددی را برای تحقق اهداف این شبکه و تقویت جایگاه خود در حوزه صنایع دستی و هنرهای مردمی آغاز کرده است. این اقدامات در سطوح ملی و بین المللی صورت پذیرفته و شامل فعالیت هایی نظیر توسعه همکاری با سایر شهرهای عضو شبکه در شاخه صنایع دستی برگزاری نشست ها و رویدادهای مشترک برای تبادل تجربه تولید محتوای دیجیتال و مکتوب برای معرفی هنرمندان و آثارشان و برگزاری نمایشگاه ها و مسابقات تخصصی است. همچنین تلاش هایی برای ایجاد قوانین حمایتی در حوزه سیاست گذاری ها به منظور پشتیبانی از صنایع خلاق و تسهیل رونق اقتصادی در این بخش در جریان است. چشم انداز آینده اصفهان به عنوان شهر خلاق صنایع دستی شامل تثبیت نقش این شهر در جهان مشارکت فعال در نشست های سالیانه یونسکو و میزبانی از آن ها افزایش زیرساخت های لازم برای توسعه صنایع خلاق و حرکت به سمت تلفیق هنرهای سنتی با فناوری های مدرن برای خلق آثار نوین است. این چشم انداز با هدف معرفی و حمایت از هنرمندان اشتغال زایی به ویژه برای اقشار آسیب پذیر و حفاظت از هویت و میراث فرهنگی شهر تدوین شده است.
عضویت اصفهان در شبکه شهرهای خلاق فرصتی برای گردشگری صنایع دستی
عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو فرصتی بی نظیر برای اصفهان در جهت توسعه گردشگری فرهنگی به ویژه گردشگری صنایع دستی فراهم آورده است. این عنوان جهانی به خودی خود یک ابزار قدرتمند بازاریابی است که توجه گردشگران بین المللی و داخلی علاقه مند به فرهنگ هنر و صنایع دستی را به اصفهان جلب می کند. گردشگران می توانند از نزدیک با فرآیند تولید آثار هنری آشنا شوند در کارگاه های آموزشی شرکت کنند و مستقیماً از هنرمندان خرید نمایند. این تجربه تعاملی و غنی ارزش افزوده قابل توجهی برای گردشگری شهر ایجاد می کند. علاوه بر این عضویت در این شبکه امکان همکاری های بین المللی در زمینه توسعه محصولات گردشگری مرتبط با صنایع دستی برگزاری رویدادهای فرهنگی مشترک و جذب سرمایه گذاری در این بخش را تسهیل می نماید. صنایع دستی اصفهان به عنوان یکی از اصلی ترین جاذبه های فرهنگی شهر نقش کلیدی در جذب گردشگر ایفا می کند و با تقویت زیرساخت های مرتبط با نمایش فروش و آموزش این هنرها می توان از پتانسیل کامل این فرصت جهانی بهره مند شد.
اصفهان سال ۱۳۹۴ عضو شبکه شهرهای خلاق یونسکو شد
نقطه عطف ورود اصفهان به عرصه بین المللی شهرهای خلاق به سال ۱۳۹۴ بازمی گردد. در این سال اصفهان به طور رسمی به عنوان نخستین شهر از جمهوری اسلامی ایران به عضویت شبکه شهرهای خلاق سازمان آموزشی علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) پذیرفته شد. این پذیرش در حوزه «صنایع دستی و هنرهای مردمی» صورت گرفت و مهر تأییدی بر جایگاه ممتاز اصفهان در این زمینه در سطح جهانی بود. عضویت در این شبکه نتیجه تلاش ها و مستندسازی های جامعی بود که قابلیت ها و ظرفیت های بی شمار اصفهان را در تولید و ارائه هنرهای دستی به اثبات رساند. این رویداد سرآغازی برای فصلی جدید در تاریخ فرهنگی و هنری اصفهان محسوب می شود که با قرار گرفتن در کنار شهرهای خلاق برجسته جهان فرصت های تازه ای برای رشد تبادل تجربه و معرفی هرچه بیشتر هنرهای اصیل ایرانی را برای این شهر فراهم آورد.
تحلیل قابلیت های شهر خلاق اصفهان جهت گردشگری فرهنگی
قابلیت های اصفهان برای توسعه گردشگری فرهنگی فراتر از صنایع دستی است و شامل طیف وسیعی از جاذبه ها و دارایی های فرهنگی می شود. این شهر با داشتن مجموعه ای بی نظیر از بناهای تاریخی ثبت جهانی شده نظیر میدان نقش جهان کاخ عالی قاپو مسجد شیخ لطف الله مسجد امام و پل های تاریخی مانند سی وسه پل و پل خواجو یک مقصد ایده آل برای گردشگران علاقه مند به تاریخ و معماری است. همچنین وجود محلات تاریخی کلیسای وانک بازار بزرگ و موزه های متعدد عمق و تنوع فرهنگی اصفهان را به نمایش می گذارد. این قابلیت ها در کنار یکدیگر بستری غنی برای ارائه تجربه های فرهنگی متنوع به گردشگران فراهم می آورند. صنایع دستی به عنوان عنصری زنده و پویا نقش مکمل و فعالی در این اکوسیستم گردشگری فرهنگی ایفا می کند. گردشگران می توانند پس از بازدید از بناهای تاریخی در بازارها و کارگاه های صنایع دستی غرق در زیبایی و ظرافت این هنرها شوند و بخشی از فرهنگ زنده شهر را با خود به یادگار ببرند. این تلفیق میان جاذبه های تاریخی و هنرهای معاصر پتانسیل گردشگری فرهنگی اصفهان را به طرز چشمگیری افزایش می دهد.
بسیاری از تولیدات صنایع دستی اصفهان استاندارد است
یکی از نقاط قوت اساسی صنایع دستی اصفهان که قابلیت آن را برای حضور در بازارهای جهانی و توسعه گردشگری تقویت می کند کیفیت و استاندارد بالای بسیاری از تولیدات آن است. هنرمندان و اساتید اصفهانی با تکیه بر دانش و تجربه ای که نسل به نسل منتقل شده آثاری خلق می کنند که از نظر مواد اولیه دقت اجرا و زیبایی طرح در سطح بالایی قرار دارند. رعایت اصول فنی و هنری در فرآیند تولید موجب شده است تا محصولات صنایع دستی اصفهان از اعتبار ویژه ای در میان خریداران و کارشناسان برخوردار باشند. این استانداردسازی نه تنها به حفظ اصالت هنرها کمک می کند بلکه زمینه را برای تولید انبوه با کیفیت یکسان فراهم می آورد که برای تأمین نیاز شبکه های فروش بزرگ و صادرات ضروری است. این مزیت رقابتی اصفهان را در موقعیتی ممتاز برای تبدیل شدن به قطب اصلی صنایع دستی در سطح ملی و منطقه ای قرار می دهد و پتانسیل آن را برای جذب گردشگر و توسعه اقتصادی بر پایه هنر افزایش می دهد.
شهر اصفهان با صنایع خلاق می تواند به تنهایی قطب رفع مشکل بیکاری کشور شود
پتانسیل اقتصادی صنایع خلاق در اصفهان به ویژه در حوزه صنایع دستی بسیار فراتر از نقش کنونی آن است. با توجه به ظرفیت های موجود و تعداد بالای رشته ها و هنرمندان فعال این بخش می تواند به عنوان یک موتور محرک قدرتمند برای اشتغال زایی عمل کند. گذار از رویکردهای سنتی به سمت صنایع خلاق مستلزم اضافه کردن الزامات صنعت نوین مانند شناخت بازار هدف طراحی متناسب با سلیقه مشتری برندینگ حرفه ای و استفاده از شبکه های فروش مدرن است. اگر این عناصر به درستی در کنار هنرمندان قرار گیرند صنایع دستی می تواند از یک فعالیت کارگاهی به یک صنعت بزرگ و سودآور تبدیل شود. ایجاد شبکه های منسجم میان کارگاه ها برای تولید انبوه و استاندارد تسهیل دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی و حمایت از سرمایه گذاری در این بخش می تواند چرخه اقتصادی صنایع دستی را متحول سازد. با تمرکز بر این پتانسیل ها اصفهان قادر است بخش قابل توجهی از نیازهای اشتغال کشور را در حوزه اقتصاد خلاق تأمین کند و به یک قطب اصلی در این زمینه تبدیل شود که این امر می تواند نقش مهمی در کاهش نرخ بیکاری ایفا نماید.
اعلام آمادگی مدیریت اصفهان برای تقویت همکاری میان شهرهای خلاق
مدیریت شهری و استانی اصفهان با درک اهمیت همکاری های بین المللی و ملی در چارچوب شبکه شهرهای خلاق یونسکو آمادگی خود را برای تقویت این تعاملات اعلام کرده است. هدف از این همکاری ها تبادل تجربیات موفق در زمینه توسعه صنایع خلاق شناسایی فرصت های مشترک برای رشد و نوآوری و اجرای پروژه های فرهنگی و هنری مشترک است. این تعاملات در سطوح مختلف از جمله برگزاری نشست های مجازی و حضوری عقد تفاهم نامه های همکاری با شهرهای خلاق در کشورهای دیگر و مشارکت فعال در رویدادها و برنامه های شبکه صورت می گیرد. تقویت همکاری میان شهرهای خلاق به اصفهان کمک می کند تا از دانش و نوآوری های سایر اعضا بهره مند شود جایگاه خود را در شبکه تثبیت کند و فرصت های جدیدی برای هنرمندان و فعالان حوزه صنایع دستی خود ایجاد نماید. این رویکرد مشارکتی لازمه بهره گیری حداکثری از مزایای عضویت در شبکه جهانی یونسکو و حرکت در مسیر توسعه پایدار مبتنی بر خلاقیت و فرهنگ است.
چرا و چگونه اصفهان شهر خلاق صنایع دستی و آیین های سنتی شد؟
اصفهان به دلیل سابقه طولانی و غنای بی نظیر در تولید صنایع دستی و هنرهای سنتی تنوع رشته ها (بیش از ۱۹۶ رسته فعال) و وجود اساتید برجسته شایستگی این عنوان را داشت و پس از ارزیابی یونسکو در سال ۱۳۹۴ عضو این شبکه شد.
اصفهان در کدام حوزه ها به عنوان شهر خلاق شناخته شده است؟
اصفهان در شبکه شهرهای خلاق یونسکو به طور رسمی در حوزه «صنایع دستی و هنرهای مردمی» به عنوان شهر خلاق شناخته شده است.
عضویت اصفهان در شبکه شهرهای خلاق یونسکو به چه معناست؟
این عضویت به معنای تایید بین المللی جایگاه اصفهان در حوزه صنایع دستی و هنرهای مردمی است و فرصت هایی برای همکاری جهانی تبادل دانش جذب گردشگر و توسعه اقتصادی بر پایه خلاقیت فراهم می کند.
اصفهان در چه سالی عضو شبکه شهرهای خلاق یونسکو شد؟
اصفهان در سال ۱۳۹۴ هجری شمسی (معادل ۲۰۱۵ میلادی) به عنوان نخستین شهر ایرانی به عضویت شبکه شهرهای خلاق یونسکو درآمد.
چه فرصت هایی برای اصفهان پس از عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو ایجاد شده است؟
این عضویت فرصت هایی نظیر افزایش visibility جهانی توسعه گردشگری فرهنگی و صنایع دستی تبادل تجربه با شهرهای خلاق دیگر جذب سرمایه گذاری و حمایت از هنرمندان و صنایع خلاق را فراهم آورده است.