خلاصه کتاب مردی از تبار زید شهید ( نویسنده محمدجواد مهری )

کتاب مردی از تبار زید شهید نوشته محمدجواد مهری، دریچه ای به سوی زندگی پرفراز و نشیب آیت الله سید مرتضی حسینی نجومی می گشاید. این اثر ارزشمند به خواننده کمک می کند تا با ابعاد گوناگون شخصیتی این فقیه و هنرمند چیره دست آشنا شود و از هر سطر آن، درسی برای زندگی بیاموزد.

سفری به ریشه ها و آغاز راه؛ از تبار زید شهید تا نجف اشرف

زندگی آیت الله سید مرتضی حسینی نجومی، همچون نگارشی دقیق و زیبا از قلم خودش، داستانی پر از ظرافت و عمق دارد. این سفر از خاندانی اصیل آغاز می شود و در مسیر پرفراز و نشیب علم و عرفان، تا قله های اجتهاد و هنر اوج می گیرد. کتاب مردی از تبار زید شهید خواننده را به سفری دعوت می کند تا از نزدیک، با ابعاد مختلف این شخصیت بی نظیر آشنا شود؛ شخصیتی که فقه و هنر در وجودش به کمال رسیده بود.

نسب والای آیت الله نجومی و خاندانی پر از نور

روایت زندگی آیت الله نجومی با تبار اصیل و والای ایشان آغاز می شود؛ تباری که از سوی پدر به سلاله پاک حضرت زید شهید، فرزند امام همام حضرت سیدالساجدین، امام زین العابدین (علیهماالصلاة و السلام) می رسد. گویی این سیادت، از همان بدو تولد، بارقه ای از نور و اصالت را بر پیشانی ایشان زده بود. از سوی مادر نیز، تبار ایشان به بزرگان و مفاخری چون وحید بهبهانی (با هفت واسطه) و شیخ مفید (با پانزده واسطه) پیوند می خورد. این پیوند خونی با دو خاندان بزرگ علمی و تقوایی، نشان می دهد که آیت الله نجومی در بستری از علم، عمل و زهد پرورش یافته بودند. خانه ای که در آن رشد کردند، بیش از آنکه یک سرپناه باشد، بیت علم، تقوا و فضیلت بود؛ فضایی که ناگزیر، تأثیری عمیق بر شکل گیری شخصیت ایشان گذاشت و راه را برای شکوفایی استعدادهایشان هموار ساخت.

دوران کودکی و جوانی: بذرپاشی در خاک پاک

آیت الله سید مرتضی نجومی در سال ۱۳۰۷ شمسی (۱۳۴۷ قمری) در شهر کرمانشاه چشم به جهان گشودند. نام گذاری ایشان به مرتضی نیز حکایتی خواندنی دارد که نشان از ارادت خانواده به خاندان عصمت و طهارت است. دوران کودکی و نوجوانی ایشان، در سال هایی سپری شد که ایران درگیر تحولات سیاسی و اجتماعی مهمی بود. خاطرات ایشان از رژیم طاغوت، نه تنها بیانگر شرایط دشوار آن زمان است، بلکه نشان می دهد که چگونه حتی در دل آن سختی ها، نور ایمان و تعهد در وجود ایشان جوانه می زد. این سال ها، بستر اولیه برای شکل گیری شخصیت قوی و مقاوم ایشان بود؛ سال هایی که در آن، بذر تقوا، خودشناسی و طلب حقیقت در وجودشان کاشته شد.

ندای علم در نجف: هجرتی از جنس نور

مسیر طلبگی آیت الله نجومی از همان سال های جوانی در ایران آغاز شد. ایشان با شور و شوقی وصف ناپذیر، دروس حوزوی را در محضر اساتید اولیه فرا گرفتند و عطش سیری ناپذیری برای کسب علم و معرفت در وجودشان موج می زد. اما گویی روحشان برای غواصی در اقیانوس عمیق تر نجف اشرف بی قرار بود. دلایل و چگونگی عزیمت ایشان به این مرکز بزرگ علمی شیعه، خود داستانی از اراده پولادین و عشق به کسب علوم آل محمد (ص) است. ایشان در این هجرت، رنج غربت را به جان خریدند تا در نجف، در محیطی مملو از علم و معنویت، با تمام وجود به تحصیل بپردازند و خود را برای پیمودن مسیر پرفروغ اجتهاد آماده سازند. استقرار در حوزه نجف، نقطه عطفی در زندگی علمی و معنوی ایشان بود که آغازگر فصلی نو در مسیر کمالشان شد.

اوج علم و هنر در نجف؛ تلاقی دانش و زیبایی

نجف اشرف، برای آیت الله سید مرتضی نجومی تنها یک شهر نبود؛ آنجا سرزمینی بود که علم و هنر در وجود ایشان به هم پیوستند و اوج گرفتند. حضور در محضر اساتید بزرگ، نه تنها ایشان را به مرتبه اجتهاد رساند، بلکه ذوق هنری شان را نیز شکوفا کرد. زندگی خانوادگی در کنار مشکلات، و فعالیت های مبارزاتی، همگی پازل کاملی را از ابعاد شخصیتی این عالم فرزانه می سازند.

محضر اساتید بزرگ و دستیابی به قله اجتهاد

در نجف اشرف، آیت الله نجومی فرصت یافتند تا در محضر اساتید بی بدیل و علمای طراز اول حوزه علمیه تلمذ کنند. از جمله این بزرگان می توان به علامه امینی، صاحب کتاب ارزشمند الغدیر، شیخ آقا بزرگ تهرانی، میرزا محمدباقر زنجانی و بسیاری دیگر اشاره کرد. ایشان با جدیت و پشتکار فراوان، در دروس خارج فقه و اصول شرکت می کردند؛ گویی که هر لحظه از عمرشان را صرف فهم عمیق معارف اسلامی می نمودند. ارتباط ایشان با اساتیدشان، تنها ارتباطی از نوع استاد و شاگرد نبود، بلکه رفاقتی عمیق و معنوی بود که در آن، علم و اخلاق دست در دست یکدیگر رشد می کردند. از همین رو، ایشان موفق به دریافت اجازات اجتهاد و روایت از مراجع بزرگ زمان خود شدند که خود مهر تأییدی بر جایگاه رفیع علمی ایشان بود. این اجازات، نه تنها نشان از عمق دانش ایشان داشت، بلکه راه را برای ایفای نقش مؤثرتر در جامعه علمی و دینی هموار می ساخت.

خانه و خانواده: آرامش در کنار رنج

در کنار تمام مشغله های علمی و معنوی، آیت الله نجومی زندگی خانوادگی پرمهر و محبتی نیز داشتند. ماجرای ازدواج ایشان و چگونگی شکل گیری خانواده شان در نجف، روایتی ساده اما پربار از توکل و قناعت است. زندگی در نجف، با تمام عظمت علمی اش، گاه با مشکلات معیشتی نیز همراه بود. خاطرات ایشان از اجاره نشینی و سختی های مادی، نشان می دهد که چگونه این بزرگواران با کمترین امکانات، به فعالیت های علمی و معنوی خود ادامه می دادند. اما در دل همین سختی ها، داستانی الهام بخش از توکل ایشان به خداوند وجود دارد؛ گویی که با یک نماز حاجت، راه برای خرید خانه هموار شد و رحمت الهی بر زندگی شان سرازیر گشت. این داستان ها، نه تنها ابعاد انسانی و متواضعانه زندگی ایشان را به نمایش می گذارد، بلکه یادآور می شود که در مسیر ایمان و توکل، هیچ مانعی غیرقابل عبور نیست.

«در مسیر زندگی، هرگاه با مشکلات مواجه می شوید، بدانید که دست غیب الهی همواره همراه شماست؛ تنها کافی است که با قلبی مطمئن به سوی او گام بردارید و توسل کنید.»

پیوند بی نظیر فقه و هنر: قلمی که هم آیات نوشت هم نقوش عشق

شاید یکی از برجسته ترین ویژگی های آیت الله نجومی، پیوند شگفت انگیز میان علم عمیق فقهی و ذوق هنری بی بدیل ایشان بود. او نه تنها یک فقیه و مجتهد برجسته بود، بلکه در عالم هنر نیز سرآمد روزگار خود به شمار می رفت.

خوشنویسی: احیاگر خط ثلث و دیگر خطوط

آیت الله نجومی تسلطی بی نظیر بر انواع خطوط خوشنویسی داشتند؛ از شکوه خط ثلث و نستعلیق گرفته تا زیبایی خط نسخ. هر کدام از این خطوط، در دستان ایشان، گویی جانی تازه می گرفتند و هر قلم، داستانی از روح بلندشان را روایت می کرد. اما در میان این هنرها، احیای خط ثلث توسط ایشان، جایگاهی ویژه دارد. خط ثلث که زمانی رو به فراموشی بود، با همت و ذوق این عالم هنرمند، دوباره جان گرفت و به اوج رسید. آثار ثلث ایشان، نه تنها از نظر فنی بی نظیرند، بلکه روح معنوی و عمیقی در خود دارند که هر بیننده ای را به تأمل وا می دارد. خاطراتی که از جلسات خوشنویسی ایشان نقل می شود، نشان از تواضع و روحیه متعلمی دارد که حتی در قله های استادی، همواره در پی کمال بودند.

دیگر هنرهای ظریفه: از تذهیب تا ساخت کاغذ

هنر ایشان تنها به خوشنویسی محدود نمی شد. آیت الله نجومی، در هنرهای ظریفه دیگری نیز همچون تذهیب، مینیاتور، صحافی، ورّاقی (هنر مرتبط با کاغذ و کتاب)، و حتی ساخت کاغذهای ابر و باد و قطعه سازی نیز استادی تمام بودند. گویی هر هنری در وجود ایشان خانه کرده بود و هر رشته ای را که در دست می گرفتند، به زیبایی و کمال می رساندند. تصور کنید عالمی فقیه، با دستانی که به ظرافت نگارش فتاوا و استنباط احکام الهی می پردازد، همزمان زیباترین نقوش تذهیب را بر صفحات کتب می نشاند یا کاغذهایی با طرح های منحصر به فرد ابر و باد می سازد. این تلفیق بی نظیر علم و هنر، ایشان را به شخصیتی استثنایی و بی مانند در دوران معاصر تبدیل کرده بود.

«هنر، تجلی زیبایی الهی است و عالم دین، نباید از هیچ تجلی زیبایی غافل بماند.»

نقش آفرینی در اجتماع و مبارزه: عالمی در میدان عمل

آیت الله نجومی، علاوه بر جایگاه علمی و هنری، هرگز از مسئولیت های اجتماعی و سیاسی خود غافل نبودند. ایشان با بصیرت و شجاعت تمام، موضع گیری های قاطعی در برابر رژیم طاغوت داشتند و همواره از پیشگامان همراهی با نهضت و انقلاب اسلامی به شمار می رفتند. فعالیت های مبارزاتی ایشان، نشان از تعهد عمیقشان به اسلام و مردم داشت و در لحظات حساس، هرگز از بیان حق و دفاع از مظلوم فروگذار نکردند. زندگی ایشان آینه ای تمام نما از عالمی عامل و وظیفه شناس بود که همواره در صراط مستقیم انقلاب و دفاع از آرمان های اسلامی قرار داشت. این فعالیت ها، در کنار منش اخلاقی و مردمی ایشان، جایگاه ایشان را نه تنها در دل های شاگردان و ارادتمندان، بلکه در میان عموم مردم نیز مستحکم ساخت.

میراث ماندگار؛ بازتاب نور در صفحات تاریخ

آیت الله سید مرتضی نجومی، با وجود زندگی پربار خود، میراثی گرانبها از خود برجای گذاشتند که شامل آثار علمی، اجازات ارزشمند و وصیت نامه ای است که همچنان چراغ راه بسیاری از پویندگان علم و اخلاق است. این میراث، نه تنها نشان دهنده عمق دانش و بصیرت ایشان است، بلکه جلوه ای از ابعاد گوناگون شخصیتی این بزرگوار را به نمایش می گذارد.

مهم ترین آثار علمی و تألیفی: کتاب هایی که راهگشا شدند

در کنار فعالیت های هنری بی بدیل، آیت الله نجومی از تألیف و تدوین آثار علمی نیز غافل نماندند. ایشان با تسلطی عمیق بر مبانی فقهی و اصولی، چندین تألیف ارزشمند از خود به یادگار گذاشتند که هر کدام، گنجینه ای از معارف اسلامی به شمار می روند. ایشان همچنین تسلط ویژه ای بر تفسیر قرآن داشتند و آیات الهی را با نگاهی عمیق و بصیرت مندانه تحلیل می کردند. از برجسته ترین تألیفات ایشان که در کتاب مردی از تبار زید شهید به تفصیل به آن ها اشاره شده، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رساله ای در اصول فقه
• تفسیر سوره حمد
• کتابی در شرح احادیث معصومین (علیهم السلام)
• رساله هایی در مباحث فقهی خاص

این آثار، نه تنها مرجعی برای طلاب و پژوهشگران است، بلکه نشان دهنده عمق تفکر و جامعیت علمی ایشان در حوزه های مختلف علوم اسلامی است.

اجازات علمی و روایی: گواهی بر کمال

یکی دیگر از بخش های مهم کتاب، اشاره به اجازات علمی و روایی است که آیت الله نجومی از علمای طراز اول عصر خود دریافت کرده بودند. این اجازات، نه تنها گواهی بر کمال علمی ایشان بود، بلکه ایشان را در سلسله سندهای روایی معتبر قرار می داد. دریافت اجازه اجتهاد از مراجع بزرگی چون آیت الله العظمی زنجانی و آیت الله العظمی سبزواری، و همچنین اجازات روایی از بزرگانی همچون شیخ آقا بزرگ تهرانی و علامه سید محمد صادق بحرالعلوم، نشان از جایگاه رفیع و پذیرفته شده ایشان در میان علمای بزرگ زمان خود داشت. این اسناد، نه تنها به ارزش علمی ایشان می افزاید، بلکه اعتماد و اطمینان جامعه علمی را نسبت به دانش و تقوای ایشان تأیید می کند.

وصیت نامه آیت الله نجومی: چراغ راه آینده

وصیت نامه هر انسان بزرگی، چکیده ای از اندیشه ها، دغدغه ها و تجربیات اوست. وصیت نامه آیت الله نجومی نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این وصیت نامه، ایشان با بیانی شیوا و دلنشین، به نکات کلیدی و پیام های مهمی اشاره می کنند که می توان آن را نقشه راهی برای پویندگان علم، اخلاق و معنویت دانست. از جمله این نکات می توان به تأکید بر تقوا، تحصیل علم، خدمت به مردم، ولایتمداری و دوری از دنیا اشاره کرد. خواندن این وصیت نامه، نه تنها بینش عمیقی نسبت به دغدغه های معنوی ایشان به دست می دهد، بلکه می تواند الهام بخش زندگی بسیاری از افراد باشد.

جایگاه تصاویر و خوشنویسی ها در کتاب: تجلی زیبایی

بخش سوم کتاب مردی از تبار زید شهید، به خودی خود یک گنجینه بصری است. این بخش که به نمایش تصاویر و خوشنویسی های آیت الله نجومی می پردازد، برای شناخت کامل تر ابعاد هنری و ذوقی ایشان اهمیت فراوانی دارد. دیدن خطوط بی بدیل ثلث، نستعلیق و نسخ، و مشاهده تابلوهای تذهیب و مینیاتور خلق شده توسط ایشان، نه تنها چشم نواز است، بلکه به خواننده کمک می کند تا عمق هنر و تبحر این عالم هنرمند را لمس کند. این تصاویر، در واقع، مکمل متن کتاب هستند و روایتی دیداری از زندگی سرشار از زیبایی آیت الله نجومی را ارائه می دهند.

نتیجه گیری

کتاب مردی از تبار زید شهید روایتگر زندگی آیت الله سید مرتضی نجومی است؛ شخصیتی جامع الاطراف که در کنار مقام رفیع فقهی و اجتهادی، قله های هنر را نیز فتح کرده بود. ایشان نه تنها عالمی پارسا و فقیهی بصیر بودند، بلکه هنرمندی چیره دست و مبارزی خستگی ناپذیر در مسیر حق به شمار می رفتند. زندگی ایشان، تلاقی بی نظیری از علم، هنر، زهد و مبارزه است که تصویری الهام بخش از یک انسان کامل را پیش روی خواننده قرار می دهد.

مطالعه ی کامل این کتاب، فرصتی بی نظیر برای درک عمیق تر از فضائل و ابعاد گوناگون این شخصیت بزرگ را فراهم می آورد و توصیه می شود هر علاقه مندی به زندگی بزرگان و تعامل علم و هنر، این اثر را از دست ندهد. بی تردید، زندگی آیت الله نجومی می تواند چراغ راهی برای نسل های کنونی و آینده باشد تا بدانند که چگونه می توان در مسیر بندگی و علم، به اوج هنر و کمال دست یافت.