ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

ابن سینا به دلیل گستردگی و غنای آثارش، باز هم به برکت علمای صادق و برجسته غربی که روزها و شبها در مورد آثار این معجزه تحقیق می کردند، همواره مورد توجه شرق و غرب بوده است. در تمام اعصار به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید.

تقریباً در تمام کشورهای بزرگ جهان از آمریکا، انگلیس و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشتیم نیست.

یکی از دروس اجباری ما در زمینه فلسفه دکارت در اوایل انقلاب و در زمان جنگ تحمیلی بود که در فرانسه در مقطع فوق لیسانس در دانشگاه خوزه تحصیل می کردم. استاد ما دکتر بود. دومینیک لوکور، یکی از دکارت های برجسته فرانسوی، که این درس را تدریس کرد. او در روز اول درس این سوال را مطرح کرد که چرا دکارت چه قبل و چه بعد از خود با دیگر فیلسوفان فرانسوی متفاوت است و آیا واقعا تافته ای جداست؟ در پرانتز بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند و عقل گرایی نیز به دکارت نسبت داده می شود.

با این سوال، سکوت در کلاس حاکم شد. برخی از دانشجویان پاسخی دادند که استاد قبول نکرد. بعد خود معلم با جواب عجیبش درس را از بلاتکلیفی آورد که من را هم متعجب کرد. آن روزها مصادف با روزهای اول انقلاب و جنگ تحمیلی بود و رسانه های فرانسوی شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را پخش می کردند و به تفصیل به بحث می پرداختند. معلم گفت: «اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جستجو کنید، به مذهب شیعه می رسید که بر خلاف دیگر مذاهب اسلامی، انقلابی است و همیشه با پادشاهان و حاکمان درگیر بوده و آنها را به رسمیت نشناخته است. ابن سینا، فیلسوف بزرگ ایرانی که غرب قرون وسطی دانش و فلسفه خود را مدیون اوست، نیز از همین مذهب انقلابی شیعه است. او به دلیل وابستگی به این مذهب انقلابی، با حاکمان زمان خود به قدرت رسید و از شهر و روستا تبعید شد».

وی ادامه داد: فکر می‌کنم دکارت که یکی از خوانندگان آثار فلسفی ابن سینا به زبان لاتین بود، نه تنها در علم و فلسفه، بلکه در نحوه زندگی‌اش نیز تحت تأثیر سلف ایرانی خود، مبانی فلسفی دکارت قرار گرفت. am” تحت تأثیر آثار فلسفی ابن سینا در مورد انسان معلق خلاصه می شود، علاوه بر این بهره برداری علمی و فلسفی، می بینیم که دکارت در طول زندگی خود بی قرار بوده و برای یافتن خانه ای امن از شهری به شهر و دیار به دیار فرار کرده است. در سایه او کاوش کنید و در این رفتار شما نخا می خواهید از ابن سینا الگو بگیرید.»

من در کلاس خیلی خوشحال بودم که استاد اینقدر از ابن سینا تعریف می کند، اما متاسفم که ما ایرانی ها نتوانستیم یک نمونه کار فرانسوی در مورد دکارت را برای ابن سینا بسازیم. همین امر باعث شد که در برنامه تحقیقاتی آینده خود به فکر نوشتن کتابی درباره ابن سینا با نگاهی جدید باشم.

پس از فارغ التحصیلی به ایران بازگشتم و در حین تدریس در دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به تحقیق درباره علمای اسلام در ایران پرداختم. در آن زمان، دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده را بر عهده داشت و من چندین نسخه ویژه درباره خیام و خواجه نصیر منتشر کردم. پس از آن پروژه ابن سینا را به عهده گرفتم و تا زمان انتشار کتاب به جستجوی مقالاتی از ایران و خارج از ایران پرداختم. علمای بزرگ ابن سینا تاکنون بیشتر به مسائل متافیزیکی و عرفان ابن سینا پرداخته‌اند. اگر در غرب جنبه های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی، موسیقی بررسی می شد، می خواهم با ارائه ترجمه هایی از این گونه آثار به ابن سینای معاصر در کشورم بپردازم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان برجسته و صاحب نظر در حوزه پژوهشی خود هستند که متاسفانه در زمان انتشار این کتاب دکتر ساسان سپنتا نویسنده ایرانی و آقای مائورو زونتا نویسنده فرانسوی دار فانی را وداع گفت. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار مقاله خود باشند.

آقای قاسم فینیانوس، نویسنده سوری یکی از مقالات، به دلیل حملات داعش و گروه های تروریستی به سوریه، محل سابق خود را ترک کرده است و اکنون از او اطلاعی ندارم. یکی از مقالات خوب این کتاب متعلق به دکتر گلشنی و شاگردش دکتر. جمالی که از شعور و رابطه ذهن و مغز از دیدگاه ابن سینا صحبت می کند. همچنین دو مقاله درباره آثار نجومی ابن سینا یکی به زبان فارسی و دیگری به زبان فرانسه نوشته ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. همچنین مقالاتی در زمینه منطق مدالیت از دیدگاه ابن سینا از منطق دانان خارجی داریم که توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده است و این مقالات نیز نگاهی نو به مضامین منطقی ابن سینا دارد.

دلیل اینکه تصمیم گرفتم کتابی درباره ابن سینا بنویسم نه تنها دانش ابن سینا بلکه نقش این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی است. او تنها الگوی تمدن است، هر طور که به آن نگاه کنید! به عنوان مثال، اگر زندگی نامه برخی از دانشمندان شرق و غرب را مطالعه کنید، خواهید دید که برای پیشبرد اهداف علمی، گاهی مجبور بوده اند از برخی خواسته های خود دست بکشند و از دستورات پادشاهان یا فرمانروایان اطاعت کنند. من نام آنها را ذکر می کنم. عده ای که فقط علم داشتند و از اخلاق و ایمان محروم بودند، به دلیل دلبستگی به زندگی مادی و مال دنیا، علم خود را در خدمت دشمنان بشریت قرار دادند.

یکی دیگر از خصوصیات ابن سینا این است که علوم روزگار خود او را احاطه کرده اند. امروزه با توجه به گسترش علم و پیدایش دانش جدید، برخی معتقدند که بر خلاف گذشته تنها در یک علم باید تخصص داشت و عمر انسان برای مطالعه چندین علم برای یک محقق امروزی کافی نیست; اما آنها نیز اغلب قادر به نوآوری و تحقیق در همان زمینه تخصصی نیستند. من با برخی از این اساتید هم در دانشگاه صنعتی شریف و هم در دانشگاه های دیگر آشنا شدم و متوجه شدم که آنها بیش از موضوعات اساسی ادبیات، دین، فلسفه و سیاست کشورشان می دانند. آنها همچنین از ابتکار عمل در حوزه تخصصی خود محروم هستند. مثلا من استاد ریاضی را می شناسم که جبری است اما وارد بحث های هندسی نمی شود و برعکس اگر ابن سینا را مطالعه کنید از محیط او در علوم مختلف متعجب می شوید!

دانشگاه صنعتی شریف و استاد گروه فلسفه علم این دانشگاه یادداشتی در خصوص لزوم توجه بیشتر به ابعاد ناشناخته این دانشمند بزرگ برای ما ارسال کردند که در ادامه می خوانید. ما ایرانی ها آن طور که باید و شاید بزرگان علمی و فلسفی خود را به طور عام و ابن سینا را به طور خاص نمی شناسیم و همین عدم شناخت باعث شده تا نتوانیم کالاهای ارزشمند خود را در بازار جهانی عرضه کنیم. از طرف دیگر غربی ها در این زمینه از ما پیشی گرفته اند. ابن سینا به دلیل گستردگی و غنای آثارش، باز هم به برکت علمای صادق و برجسته غربی که روزها و شبها در مورد آثار این معجزه تحقیق می کردند، همواره مورد توجه شرق و غرب بوده است. در تمام اعصار به سوالات علمی و فلسفی روز پاسخ دهید. تقریباً در تمام کشورهای بزرگ جهان از آمریکا، انگلیس و فرانسه گرفته تا الجزایر، هند و پاکستان و درباره ابن سینا برگزار شده است. مقالات ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آنچه در ایران نوشتیم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و اگر مقالات این کتاب را مرور کنید با من هم عقیده خواهید شد.

23302