روش قلاویز کاری دستی چگونه است؟

قلاويز و اندازه پيچ ها

اصولا قلاويز‎ها دارای 2، 3 یا 4 شیار هستند که اندازه يكسري قلاويز بر حسب اندازه پيچ‎هاي استاندارد شده، در دسترس قرار مي گيرند. پيچ‎هاي ماشيني را نيز بر حسب شماره مشخص مي كنند كه معمولا سایز بزرگترين پيچ كمتر يا برابر يك چهارم اينچ قطر است. پس در هنگام خرید قلاویز به این نکته توجه کنید.

پيچ‎هاي شمارشي به صورت پيچ‎هاي يكنواخت ملي دنده درشت و دنده ريز ساخته مي شوند. به عنوان مثال كوچكترين سایز برای اين نوع پيچها و يا قلاويزها در منبع 80-0 تعيين گردیده و بزرگترين آنها در اين سيستم 24-12 شده است. لازم به ذکر است که در قسمت اول يعني 0-12 شماره پيچ و يا قلاويز و قسمت دوم يعني 80 و 24 تعداد دنده در يك اينچ، مشخص می‏شود پیچ و يا قلاويز سيستم يكنواخت دنده ريز nunf در پيچهاي سري شماره اي قطر آنها بين 06/0 تا 216/0 است.

وجود اختلافات و تغییرات دنده در هر اينچ، در دو سري دنده ريز و دنده درشت امری عادی است. به عنوان نمونه پيچ شماره  12 در سري دنده درشت NC، 24 دنده در يك اينچ دارد اما همين پيچ در سري دنده ريز NF داراي 28 دنده در يك اينچ است كه پيچ اولي به صورت 24-12 و پيچ دومي به صورت 28-12 نمايش داده مي شود. بواسطه این امر می‏توان پيچ‎هاي ريز و يا پيچ‎هاي ماشيني را تعيين و بکار برد كه اندازه آنها معمولا تا يك چهارم است.

قلاویزهای دستی

در زمان خرید قلاویز دستی، آنها از يك سري 3 تایي تشكيل شده كه قلاويز اولي بصورت مخروط ساخته شده و براي شروع كار مورد استفاده قرار می‏گیرد. به قلاویزهای دستی، قلاويز پيش رو نیز گفته می‏شود که قلاويز دومی، مخروطي آن به مراتب كمتر از اولي است و وسط  آن، قلاويز سومي استوانه ای شکل می‏باشد. تمام دندانه‎های این نوع قلاویز بطور كامل بوده و بیشتر برای بن بست کردن سوراخ قلاويز، استفاده می‏شود.

 براي شروع قلاويز كاري ابتدا قلاويز شماره 1 كه 5 یا 6 دندانه دارد را در سر قلاويز به شکل مخروطي درآورده و نيز سر قلاويز كه بصورت پخ مي باشد در ابتداي سوراخ قرار می‏هیم. اين مقدار مخروط، عمل قرارگيري و شروع قلاويز را تسهیل می‏کند که بتدریج دنده‎ها در داخل كار، شکل مي گيرند.

اگر بخواهیم قلاويز كاري و دنده‎ها در تمام طول کار انجام شوند، باید از قلاويز سومي (قلاويز پس رو) استفاده کنیم.  سر قلاویز پس رو داراي پخ بوده و می‏تواند دندانه‎هاي داخل كار را بصورت كامل تغییر دهد تا در نتيجه پيچ بطور صحيح و دقيق داخل آن بپيچد. قلاويز‎هاي ديگري نيز در صنعت استفاده زیادی دارند که عبارتند از:

 قلاويزهاي ماشيني

خرید قلاویز ماشینی دارای سري دوتایي و يا تكي است و براي بستن به ماشين تراش يا ماشين مته مورد استفاده قرار می‏گیرند. دنباله قلاویزهای ماشینی بشکل استوانه بلند ساخته شده و در انتهاي آنها چهار گوش و يا دو طرف آن داراي زبانه است.

قلاويزهاي مخصوص مهره تراش

قلاويز‎های مخصوص مهره تراش بشکل تكي ساخته و براي تراش پيچهاي داخلي كوتاه كه سوراخ آنها راه بدر است، استفاده می‏شوند که در يك مرحله عمل پيچ تراشي تکمیل می‏گردد.

قلاويزهاي چپ تراش

گاهی نیاز است پيچ و مهره، چپ گرد ساخته شود. اگر این نوع پيچ مهره بوسيله حديده و قلاويز ساخته شوند، باید از حديده چپ گرد استفاده گردد كه دندانه‎ها و اندازه پيچ در هر دو يكي است و اختلاف آنها در جهت شروع پيچش می‏باشد. اما اولي به سمت راست و دومي به سمت چپ در گردش است تا مهره محكم شود.

دسته قلاويزها

به منظور استفاده از قلاویزها  با توجه به موقعيت و مكان انجام  قلاويز كاري باید از دسته قلاويز استفاده نمود می تواند به شکل T شکل باشد. اين نوع دسته قلاويز از يك پيج و مهره ساخته شده  و مهره آن داراي شكافهايي است كه از طریق آن فك‎ها مي‎توانند بهم نزديك و يا از هم دور شوند. بواسطه این نوع دسته، قلاويزها تا اندازه مشخصي مقاوم می‏شوند و می‏توانند به راحتی عمل قلاویز کاری را بر عهده بگیرد. توصیه می‏شود در زمان کار با قلاویز، گرد و خاك و گريس را از محیط خارج كرده و نيز پيچ و مهره آن را روغنکاری نمایید. برای قلاويز کاري در فضای باز، می‏توان از يك دسته قلاويز دو طرفه و يا دسته قلاويز T شكل استفاده کرد.

دستگاه قلاويز زني به وسيله ماشين مته

دستگاه قلاویز زنی بوسیله ماشین مته شامل دنباله مخروطي است كه داخل محور اصلي مته بطور اتوماتیک محكم مي شود چرا که دنباله آن بصورت مخروط مُرس است. محور اصلي قلاويزگير از يك استوانه تو خالي تشكيل شده كه قلاويز داخل آن قرار داده شده و از بيرون به وسيله پيچ بيرون محكم مي گردد و سپس دستگاه را در داخل محور اصلي محكم كرده و قلاويز را نسبت به كار تنظيم می‏کنیم. سرعت محور اصلي باید بر روي دور كم قرار بگیرد.

انتخاب مته براي قلاويز كاري

انتخاب صحيح مته از نظر اندازه، اهمیت زیادی دارد چرا که قبل از شروع قلاويز كردن، بايد قطعه مورد نظر سوراخ گردد. قطر سوراخ باید كمتر از قطر قلاويز باشد. در صورتی که قطر سوراخ كوچك باشد، قلاويز در داخل كارگير كرده و ممکن است آسیب ببیند. چنانچه سایز سوراخ نسبتا بزرگ باشد، دندانه‎هاي پيچ در داخل كار كامل نشده و در نتيجه پيچ و مهره بسيار لق می‏شوند. در زمان قلاويز كاري بايد براي انتخاب مته به جدول منبع مراجعه كرده و مته مورد نظر را انتخاب کرد. در غیر اين صورت مته مورد نظر يا كوچك يا بزرگ می‏شود که مشکلات فوق الذکر رخ می‏دهد.

روغنكاري

در حین قلاويزكاري، باید فلزات آهني و غير آهني و يا انواع فولاد، روغنكاري شوند. این کار علاوه بر بالا رفتن سرعت کار، طول عمر قطعات را نیز افزایش می‏دهد. در صورتی که روغن کاری انجام نشود، قلاويز در كار گرم شده و باعث شكستن آن می‏شود.

روش قلاويز كاري

براي روش قلاويز كاري ابتدا كار را به گيره روميزي محكم ببنديد و سعي كنيد قطعه كار كاملا بصورت عمودي قرار گيرد. بعد از بستن كار بطور صحيح در داخل گيره قلاويز شماره 1 را انتخاب كرده و انتهاي چهارگوش آن را داخل دسته قلاويز قرار داده و سپس آن را محكم كنيد.

در قلاويزهاي كوچك از دسته قلاويز به شکل T  فشنگي استفاده می‏شود در حالی که در قلاويز‎هاي بزرگ، دسته قلاويز متغير است. که توصیه می‏شود در زمان کار با هر دو نوع قلاویز، دسته قلاويز را بطور محكم در دست راست بگیرید و سر قلاويز را روي سوراخ قطعه كار بطور عمود قرار دهيد. سپس قلاويز را يك دور كامل چرخانده و با فشار پيوسته و يكنواخت، به سمت پايين قلاويز هدايت کنید. با توقف این عمل می‏توانید قلاويز را مشاهده کنید که بشکل عمود بر سطح كار وارد شده باشد. در صورتی که قلاويز عمود بر كار و مستقیم باشد، دسته قلاويز را محكم و مستقيم گرفته و منظم و يكنواخت آنرا يك دور ديگر حرکت دهید. حال اگر قلاويز نسبت به كار عمود نيست، باید آنرا از كار خارج كرده و مجددا آن را در كار تنظیم نمایید بطوری که بشکل مستقیم قرار بگیرد.

خارج نمودن قلاويز شكسته از كار

گاهی در اثر كوچك بودن قطر سوراخ براي قلاويز كاري، ممکن است قلاويز در كار گير كند و در اثر بي احتياطي بشكند چرا که كه قلاويز‎ها ظریف بوده و استقامت زیادی ندارند. در این صورت باید قلاویز شکسته را بوسيله قلاويز كش از كار خارج كرده و یا به وسيله چكش و قلم دم باريك اين عمل  را انجام دهید. همچنین می‏توان به وسيله سوزن خط كش مغناطيس هم این کار را انجام داد.

تيز كردن قلاويزها

قلاويز در اثر كار مداوم ممكن است كند شده و به سادگي دچار صدمه شود. در این صورت باید قلاویز را بررسی نمایید و اگر  لبه‎هاي برش قلاويز تيز نباشد، آن را با انبر برگردانده و قلاويز ديگري را جایگزین کنید. همچنین می‏توانید  آن را مجددا تيز تیز کرده و استفاده نمایید. لبه‎هاي، برش قلاويز بوسيله سنگ ابزار تيز كني تيز می‏شوند. در زمان تيز كردن قلاويز، دقت شود كه لبه دندانه بطور كامل تيز شود. تمام لبه‎هاي برش بايد بطور شده و ارتفاع آنها يكي باشد. در صورتی که تمام لبه‎ها ارتفاع یکسان نداشته باشند، باید بعضي از دندانه‎های براده را برداشته و آنها را یکسان کرد.

حديده هاي شكافدار (متغير) :

حديده كردن بعضي از قطعات در يك مرحله امكان نداشته مخصوصا اگر پيچ دنده درشت باشد، زيرا ارتفاع دندانه ها زياد بوده و در نتيجه حديده در يك مرتبه عمل پيچ تراشي را كامل نمي كند.

اگر بخواهيم عمل پيچ تراشي را در يك مرحله با بار زياد انجام دهيم امكان شكستن يا برز كردن پيچ بسيار زياد خواهد بود. بدين جهت بايد از حديده هاي شكافدار استفاده كرد.

معمولا اين نوع حديده را حديده متغير نيز مي نامند زيرا به وسيله شيار آن مي توان قطر حديده را زياد يا كم نمود؛ شكل ذيل، اين نوع حديده متغير را مي توان به آساني تيز نمود و در مراحل مختلف ميتوان پيچ را به طور ساده تراشيد. براي استفاده از اين نوع حديده، آن را داخل دسته حديده كه فضاي مخصوصي در آن تعبيه شده است قرار داده و از طرفين دسته به وسيله پيچ هاي مخصوص آن را محكم نمايند.

روي بعضي از دسته حديده ها يك راهنما يا يك حلقه براي راهنمائي آن روي قطعه كار، كار گذاشته شده است.

حدیده گرد متغیر(شکافدار)

اين راهنما باعث مي شود كه حديده روي ميله اي كه بايد حديده شود كاملا عمود قرار گيرد. روي حديده هاي متغير يك شيار وجود دارد كه ميتوان آنرا به وسيله پيچي از خارج دسته تنظيم كرده قطر حديده را كوچك و بزرگ كرد تا اندازه مورد نظر بدست آيد. در صورتيكه قطر ميله بزرگ باشد ابتدا پيچ طرفين را باز كرده قطر حديده از حالت قبلي بزرگتر خواهد شد در اين صورت مي توان ميله را پيچ زده و چنانچه پيچ كامل نشود مجددا پيچ هاي طرفين را محكم كرده و عمل حديده زني را ادامه مي دهيم تا پيچ كامل شود.

* حديده هاي دو پارچه :

حديده هاي دو پارچه از دو قطعه مجزا تشكيل شده و مي توان آنها را داخل جا حديده كه روي دسته حديده قرار دارد جا زد.

به وسيله پيچي كه در يك طرف دسته حديده مي باشد پارچه ها را مي توان به هم نزديك و يا از هم دور نمود شكل ذيل مطلب را روشن تر خواهد كرد.

حدیده های دو پارچه

* حديده هاي چپ گرد :

گاهي اوقات لازم است كه پيچ بصورت چپ گرد ساخته شود. در صورتيكه بخواهيم اين پيچ را بوسيله حديده بسازيم مي بايستي از حديده چپ گرد (چپ تراش) نيز استفاده كنيم. براي آشنايي بيشتر روي حديده، حرف L كه مشخص كننده چپ گردي حديده مي باشد حك شده است.

اندازه حديده ها :

براي استفاده از حديده ها بدون اينكه آنها را اندازه گيري كرده و يا با شابلن شناسايي كرد روي پارچه حديده ها اندازه قطر پيچ مورد لزوم و تعداد دنده در يك پيچ و يا شماري پيچ روي آنها نوشته شده مانند شماره ها اي كه روي قلاويز ها براي مهره ها نوشته شده است.

طرز حديده كردن :

مراحل انجام حديده كاري با دست به صورت زير انجام ميگيرد.

ابتدا قطعه مورد نظر را در گيره به طور عمود محكم بسته و سپس حديده مناسبي براي پيچ مورد نظر همانطوري كه در نقشه مشخصات پيچ داده شده است انتخاب كرده آنگاه حديده را داخل  دسته حديده قرار داده آنرا محكم مي كنيم.

بعد از اينكه حديده را در دسته حديده قرار داديد مقداري روغن روي قسمت مخروطي آن بريزيد آنگاه حديده را روي قطعه از طرف مخروطي به طور عمودي قرار داده سپس بطور آهسته حديده را بچرخانيد تا اينكه در كار جا بگيرد. بعد از اينكه چند چرخش انجام داديد عمل را متوقف كرده نگاه كنيد آيا حديده به صورت عمودي مي باشد يا خير؟ درصورتيكه حديده روي كار عمود باشد، آن را براي عمق معيني تنظيم كرده عمل را اد امه دهيد؛ در ضمن حديده كار ي مي بايستي گاه گاهي حديده را به عقب برگردانده (به چپ گردش داده) تا براده هاي شكسته از شيار حديده خارج شوند.

ضمن حديده كاري بهتر است از روغن مخصوص اين كار استفاده كرده بجز در مواقعي كه لازم است چدن را حديده نمود.

از طرفي ديگر بعضي از دسته حديده ها داراي خط مستقيمي جهت هدايت حديده داشته كه البته اين خط با محور پيچ موازي مي باشد.

 بعضي از حديده ها بدون راهنما مي باشند، در اين صورت مي بايستي با دقت و مهارت زياد حديده كاري را بطور عمودي انجام داد.

هنگام حديده كاري ممكن است در يك ميله دندانه هاي پيچ زياد عميق شده و در طرف مقابل آن دندانه ها داراي عمق كمتري باشند كه اين نوع حديده كاري درست نيست.

تراشيدن پيچ روي لوله ها :

اگر به يك قطعه لوله پيچ شده نگاه كنيد خواهيد ديد كه ته و سر دندانه ها قدري گِرد هستند و قسمت پيچ شده لوله بصورتي مخروطي است كه مقدار شيب آن سه چهارم اينچ در هر فوت مي باشد.

براي ساختن پيچ رو لوله، از حديده هاي لوله استفاده ميكنند. اگر حديده كوچك باشد آنرا در جاي حديده كه روي دسته تهيه شده قرار مي دهند. در ضمن حديده گير، داراي رنگي است كه روي لوله قرار مي گيرد تا بتوان آن را روي لوله بطور عمودي قرار داد. اين راهنما از كج شدن پيچ روي لوله نسبت به محور خود جلوگيري خواهد كرد.

روغنكاري :

براي اينكه حديده ضمن پيچ بري گرم نشده و دنده هاي آن نشكند و يا اينكه پيچ آن هرز نشود بهتر است ضمن عمل، روغنكاري صورت گيرد. البته بايد در نظ داشت براي فلزات مختلف مي ابيستي از روغن هاي مخصوص استفاده كرد. هنگاميكه فولاد را حديده مي نماييد، بهتر است از چربي خوك استفاده كرده تا حالت مرطوب بودن داشته باشد.

مقدار روغني كه از حديده ضمن عمليات پيچ هدر خواهد رفت؛ در بعضي موارد براي اينكه روغن بسيار مناسبي براي روغنكاري استفاده شود مي توان از مخلوط سفيد آب و روغن برش استفاده كرد.

حديده و قلاويز ميليمتري :

بطور كلي مي توان گفت كه حديده و قلاويز هاي ميليمتري از نظر ساختمان كاملا شبيه حديده و قلاويز هاي اينچي هستند با اين تفاوت كه اندازه ها بر حسب ميليمتر خواهد بود. در حديده و قلاويز هاي ميليمتري نيز دنده درشت و دنده ريز وجود داشته و علاوه بر آن داراي پيچ چپ و راست خواهند بود كه علامت هر يك روي حديده و قلاويز نوشته شده از طرفي ديگر روش عمل نيز يكسان مي باشد.

در ضمن همان مشخصات كه روي حديده و قلاويز هاي اينچي نوشته شده روي حديده و قلاويز هاي ميليمتري نيز نوشته شده است. مثل پيچ و مهره بيست در دو M كه M علامت ميليمتر و 20 قطر خارجي پيچ و يا مهره و 2 گام دندانه ها مي باشد.

رزوه تراشي با حديده :

 رزوه هاي مستقيم و مخروطي خارجي تا قطر حدود يك و يك، دوم اينچ(37 سانتيمتر) را ميتوان به وسيله حديده هايي از قبيل آنچه در شكل ذيل نمايش داده شده است، با سرعت تراشيد. اساساً اين حديده ها شبيه به مهره هاي سخت شده هستند كه چند شيار طولي در آنها ايجاد شده است.

در محل تقاطع هر شيار با رزوه يك لبه برنده تشكيل مي شود. لبه هاي برنده يك سر حديده قدري پخ شده اند تا به شروع درگيري حديده و قطعه كار كمك كند، در نتيجه چند رزوه ديگر به عمق كامل تراشيده نمي شوند.

اين نوع حديده هاي رزوه كاري از نوع فولاد ابزار تندبُر يا فولاد كربن دار ساخته مي شوند.

 حديده هاي مختلف

1- حديده رزوه كاري يكپارچه

2- حديده رزوه كاري يكپارچه قابل تنظيم

3- دسته حديده رزوه كاري