حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر
بنیان خانواده بر اساس اخلاق و فطرت پاک انسان ها بنا نهاده می شود و اهداف مترقی نظام آفرینش را دنبال می کند. نهادی که در عین اینکه کوچکترین نهاد اجتماعی است، از مقدس ترین و مهمترین آنها محسوب می شود. زن و شوهر به عنوان ارکان اولیه تشکیل دهنده خانواده نسبت به یکدیگرحقوق و تکالیفی دارند که این امر با عنایت به اهمیت نهاد خانواده امری است بدیهی. قانون حدود و وظایف متقابل زوجین را تعیین نموده است تا از این گذر مانع ایجاد اختلافات گردد و یا در صورت بروز اختلاف راهی برای حل آنها باشد.
الف) حقوق مشترک زوجین: حسن معاشرت حسن معاشرت را می توان از جمله حقوقی دانست که زن و شوهر نسبت به یکدیگر دارا هستند. مطابق ماده 1103 قانون مدنی: «زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند». اسلام از زن و مرد خواسته با همدیگر به خوبی رفتار کنند. عشق، صفا و صمیمیت و گذشت از مصادیق بارز حسن معاشرت است و در مقابل بی توجهی به همسر و خانواده، مشاجره، توهین و تحقیر همسر از مواردی است که مطابق عرف مسلم جامعه سوء معاشرت نامیده می شود.خداوند در قرآن کریم فرد اعلای این رابطه را چنین بیان می کند
در پایان این سوال مطرح است که آیا قوانین و حقوقی که در قانون مدنی برای زوجین در نظر گرفته شده است، علاوه بر تعیین حقوق و تکالیف زوجین، می تواند ضامن ایجاد آرامش و گرما بخش کانون خانواده باشد؟ آنچه در پاسخ به این سئوال می توان بیان نمود، آنست که باید توجه داشت، نه قانـون و نه ضمانت اجـرای آن هیـچکدام نمی توانند آن آرامشی را که در خانواده لازم است تأمین نمایند و سعادت با برقراری پیوند ازدواج میان زن و مرد، زوجین نسبت به یکدیگر صاحب حقوق و تکالیفی می‌شوند که جدای از مرز اخلاقی از لحاظ قانونی نیز عمل به آنها مهم تلقی می‌گردد. پیش از پرداختن به مبحث حقوق و تکالیف زوجین، به شما خاطرنشان می‌کنیم که در صورت نیاز به مشاوره وکالت رایگان تلفنی در تهران وکیل ، ما آماده خدمت‌رسانی به شما عزیزان هستیم .
معاصدت به یکدیگر در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد ماهیت خانواده جهت رشد بالندگی و مرکزی است برای تربیت و انسان سازی و رسیدن به تکامل انسانی. از همین روست که در قرآن کریم از خانواده به عنوان میثاق غلیظ یاد شده است. ماده 1104 قانون مدنی نیز صراحتا به این موضوع تاکید نموده است: «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد به یکدیگر معاضدت نمایند». لازمه تحقق این مهم به عقیده برخی حقوقدانان وفاداری، همدلی، همکاری و کنار گذاشتن برخی کشمکش ها است. در صورت نیاز به دریافت برای اطلاعات تکمیلی با ما در بنیاد وکلا در ارتباط باشید. زن یا شوهر حق دارند هنگام عقد هرگونه شرطی را که مخالف مقتضای عقد مزبور نباشد، اضافه نمایند.
ماده 1119 قانون مدنی با ذکر این مورد مثال هایی برای نمونه مطرح نموده است برای مثال شرط شود که هرگاه شوهر، همسر دیگری اختیار کرد زن وکیل شوهر برای طلاق باشد. شروط ضمن عقدی که در سند عقد نکاح وجود دارد از این دست هستند. ب) حقوق زوجه در خانواده به شرح ذیل است: در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است حتی اگر زن از نظر مالی غنی و یا دارای درآمد و شغل دولتی باشد این تکلیف از شوهر ساقط نمی شود. نفقه مطابق ماده 107 قانون مدنی عبارت است از مسکن، لباس، غذا، اثاث و هزینه درمان که به صورت متعارف با وضعیت زن متناسب باشد. در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر این که شرط شده باشد.
زن حق دارد در دارایی خود به طور مستقل هرگونه تصرفی بنماید، به طور مثال زن می تواند سهم الارث پدری اش را به سایر ورثه یا دیگران ببخشد و شوهر حق مداخله در این امور را ندارد. ماده 1118 قانون مدنی به استقلال مالی زن پرداخته لازم به ذکر است مرد نیز از استقلال مالی برخوردار است لکن پرداختن به استقلال مالی زن در قانون شاید از این حیث بوده که حقوق مالی ایشان اغلب در روابط زوجین بیشتر در معرض خطر قرار می گرفت.
مَهریه از جمله حقوق زوجه است، گرچه بیان مَهر در صحت عقد دائم شرط نیست و اگر زنى را بودون مهریه عقد دائم نمایند عقد صحیح است و مهر المثل برای چنین زنی ثابت می شود. یعنی مهریه چنین زنی، معادل مهریه یک زن مشابه او در همان شرایط خواهد بود، لکن زن حق دارد تا زمانی که مهریه به او پرداخت نشده حتی از انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند به شرط آن که مهریه دارای اجل و زمان نباشد و به اصطلاح حال باشد، و مطابق ماده 1085 قانون مدنی اگر زن به واسطه عدم پرداخت مهریه از انجام وظایف خود در مقابل شوهر خودداری نماید این امر مانع از استحقاق برای دریافت نفقه نیست.
اختیار تعیین مسکن مطابق ماده 1114 و 1115 قانون مدنی زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند اقامت کند مگر آن که اجازه اختیار تعیین منزل در عقدنامه به زن داده شده باشد و یا این که بودن زن و شوهر در یک منزل برای زن خطر جانی یا مالی و یا شرافتی داشته باشد که در این صورت زن می تواند مسکن جداگانه ای برای خودش انتخاب کند و اگر به این علت زن مسکن جداگانه ای اختیار کرده باشد باز هم نفقه او بر عهده شوهر است. زن حق دارد در صورت خودداری شوهر از پرداخت نفقه به دادگاه مراجعه کند و دادگاه مکلف است میزان نفقه زن را بر مبنای وضعیت زن و متناسب با شأن خانوادگی او تعیین و شوهر را به پرداخت آن الزام نماید.
شوهر حق دارد زن خود را از انجام حرفه یا صنعتی که منافی مصالح خانوادگی است یا مخالف حیثیات او یا همسرش است منع کند. البته زن هم حق دارد برای این موضوع به دادگاه مراجعه کند و اگر ثابت شد که شغل زن مخالف با شأن و حیثیت او یا همسرش نیست با حکم دادگاه می تواند به شغل خود ادامه دهد. (م 1117 قانون مدنی) ریاست خانواده مطابق ماده 1105 قانون مدنی در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است البته ریاست مرد بر خانواده حاکی از تکلیف و مسؤولیت بیشتر وی است. تکالیفی همچون نفقه و تأمین معاش ، مسکن و هزینه زندگی مشترک. و نیز در صورت بروز اختلاف از مرد انتظار حل و فصل موضوع می رود و در مقابل زوجه مکلف به تمکین در روابط زوجین است.
حقوق و تکالیف زوجین
حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر دارای دو جنبه است:
- الف – حقوق و تکالیف قابل اجرا که در صورت عدم اجرا می‌توان به دادگاه رجوع کرد.
- ب – حقوق و تکالیف شخصی، مرجعی به غیر از زن و شوهر نمی‌تواند نسبت به آن تصمیم بگیرند.
مثل حسن معاشرت که در قانون آمده است در خصوص حسن معاشرت یا تشیید ارکان خانواده درست است که در قانون آمده و جزء وظایف زوجین است ولی جنبه الزام آوری در آن وجود ندارد. ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی: همین که نکاح به طور صحت واقع شد رابطه زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می‌شود.
پس نکاح چند چیز را به وجود می‌آورد یکی اینکه رابطه زوجیت که یک مفهوم اعتباری مثل رابطه مالکیت بین شخص مالک و ملک. دوم اینکه حقوق اینها نسبت به همدیگر پیدا می‌کنند و هر جا که حقی پیدا شود، طبیعی است که تکلیفی هم در مقابلش پیدا می‌شود. ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی:زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگرند. بد اخلاقی نکنند تندی نکنند شوهر نسبت به زنش و چه زن نسبت به شوهرش اخم نکنند، اینها جنبه خصوصی دارد و به همین جهت هم شارع قانون مدنی گفتند که این ماده و بعضی از مواد دیگر جنبه ارشادی دارد؛ یعنی قانون ارشاد کرده است. ما به نوعی دو نوع دستور داریم:
- الف – دستورات ارشادی
- ب – امری (مولوی)
- دستورات ارشادی
دستوراتی هستند که حالت تذکر دارند، امری (مولوی) یک دستور است که در صورت تخلف مجازات خواهد داشت. این ماده قانون جنبه ارشادی دارد و لذا اگر زنی با شوهرش حسن معاشرت نداشت یا شوهری با زن خودش حسن معاشرت نداشت قانونگذار برای حل این مسئله جز نصیحت و تذکر راه دیگری را پیش‌بینی نکرده است. لازم به ذکر است که امکان برقراری تماس با یا مراجعه حضوری برای همه مخاطبین بنیاد وکلا میسر شده است. ماده ۱۱۰۴ قانون مدنی: زوجین باید در تشدید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند. ما در بحث خانواده سه تا عنصر مهم داریم دو عنصر را قانون گذار ما کاملا به آن اشاره کرده است، حالا در قسمتی زیاد و در قسمتی هم کم اشاره کرده است، یکی عنصر زن و شوهر است.
زن و شوهر در قانون ما بسیار به ان پرداخته شده مثلا زن اینجور باید باشد یا مرد به این صورت باشد و طرفین را بشناسند که قبلا به آن پرداخته شد. قسمت دوم اولادی است که در خانواده پیدا می‌شود و فرزندانی است که پیدا می‌شوند، این هم جزء خانواده هست و یک از ارکان فرعی خانواده است به این معنا که اگر خانواده تشکیل شد ممکن است بدون فرزند هم باشد ولی معمولا خانواده‌ای کامل می‌شود که آن خانواده فرزند هم وجود داشته باشد. در این قسمت دوم قانونگذار تا حدی به آنها پرداخته و من جمله همین ماده قانونی است که ما در تشیید مبانی خانواده و تربیت خانواده.
خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او به واسطه مرض یا نقصان عضو همین جا قانونگذار اشاره کرده که ممکن است خانمی باشد که در شرایطی بار آمده باشد که برایش کلفت و نوکر و راننده داشته باشد، اتومبیل شخصی داشته باشد، متناسب شامل اینها هم می‌شود، اگر چنین خانمی به خانه مردی آمد تهیه اینها به عهده مرد است. مرد نمی‌تواند از آنها سر باز زند و احیانا استدلال بکند که من در خانواده‌ای بودم که خودم کارها را انجام می‌دادم یا لباس این چنینی می‌پوشیدم، پس زن من هم باید اکتفا بکند؛ خیر باید تمام اینها متناسب با وضع زن باشد؛ بنابراین حقوق دانان اسلامی می‌گویند که هزینه‌های لازم برای ادامه زندگی به عهده مرد است.