پرورش ماهی در چین و مصر حدود 4000 سال و در هند و اروپا 2500 تا 3000 سال قدمت دارد و مردم این دیار با انواع گونه‌های ماهی و خواص بی‌نظیر آن از دیرباز آشنایی دارند. اولین بارچینی‌ها بودند که تکثیر و پرورش مصنوعی ماهی را ابداع کردند در این روش ماهی مولد را از دریا صید و در کارگاه‌های مخصوص، اسپرم ماهی نر را با تخمک ماده در آب لقاح می‌دادند. باوجود تاریخچه‌ی کهن پرورش ماهی در سرتاسر دنیا هنوز علم پرورش مصنوعی آن نوپا و جوان است.
تاکنون بیش از 30 هزار گونه ماهی در سراسر جهان شناسایی‌شده است؛ که این‌گونه ها بر اساس دمای آبی که در آن زندگی میکنند به دودسته سرد آبی و گرمابی تقسیم میشوند: از مهم‌ترین گونه‌های سرد آبی قزل‌آلا و از گونه‌های گرمابی ماهی کپور را میتوان نام برد.
کمبود منابع آبی و همچنین نیاز مردم به تأمین مواد غذایی باارزش و کیفیت بالا سبب گردیده که استفاده دو یا چندمنظوره از آب در کشور همواره مطرح گردد که پرورش ماهی یکی از موضوعات مهم مطرح‌شده است. با توجه به این‌که کشور ما در قسمتی قرارگرفته که اکثر مناطق آن دارای آب‌وهوای گرم است بنابراین پتانسیل خوبی درزمینهٔ پرروش ماهی کپور به‌عنوان مهم‌ترین ماهی آب‌های گرم وجود دارد.
کلیاتی پیرامون آشنایی با ماهی کپور:
انواع گونه‌های ماهی کپور:
همان‌طور که اشاره شد بیشترین درصد ماهیان آب‌های شیرین متعلق به خانواده کپور ماهیان است. از این خانواده بیش از 200 جنس (سرده) شناسایی‌شده که بیش از 1600 گونه‌ی ثبت‌شده دارد. از رایج‌ترین گونه‌ی پرورشی خانواده کپور ماهیان میتوان کپور چینی و هندی را نام برد.
کپور ماهی چینی دارای 4 گونه مهم است که به شرح زیر می‌باشند:
اصول پرورش ماهی کپور:
ازآنجایی‌که پرورش ماهی همانند سایر صنایع بدون رعایت اصول و فنون پرورش معنا پیدا نمی‌کند، لذا رعایت اصول و نکات پرورش در دستور کار تمام پرورش‌دهنده‌ها بایستی قرار گیرد تا بتوانند بهترین نتیجه و عملکرد را به دست آورند؛
2- انتخاب جایگاه مناسب پرورش ماهی کپور:
تولید و بهره کافی بدون جایگاه و محل مناسب برای پرورش ماهی کپور امکان‌پذیر نخواهد بود. جایگاه و محلی مناسب است که بتواند شرایط ایده آل را برای رشد مطلوب و تولید اقتصادی و با حداقل بار محیطی فراهم نماید (حداکثر عملکرد و کیفیت و حداقل هزینه و بار محیطی). در این شرایط میتوان انتظار سود پرورش ماهی کپور را داشت. قسمت عمده ای از سرمایه‌گذاری و هزینه‌های پرورش ماهی کپور صرف تهیه جایگاه نگهداری می شود و درصورتی‌که به این موضوع اهمیت داده نشود، ممکن است بر روی ماهیان که حیوان های آسیب پذیری هستند آثار نامطلوبی بگذارد.
در ساخت جایگاه و انتخاب محل پرورش ماهی کپور رعایت نکات زیر الزامی است:
محل پرورش ماهی باید در منطقه‌ای احداث گردد که پرورش‌دهنده در تأمین آب موردنیاز با مشکل مواجه نشود (منبع مهم تأمین‌کننده آب شامل؛ رودخانه، چشمه، قنات و چاه‌های کشاورزی است).
بررسی وضعیت اقتصادی منطقه و امکان فروش آسان محصولات.
وجود راه‌های مناسب برای حمل‌ونقل نهاده‌ها، خرید بچه ماهی و دسترسی به بازار فروش آنها.
محل پرورش ماهی کپور باید به‌گونه‌ای ساخته شود که در محل سیلاب‌ها قرار نگیرد.
در دسترس بودن امکاناتی همانند برق و تلفن.
و…
امروزه در اغلب نقاط جهان برای صرفه‌جویی در میزان آب مصرفی و کاهش هزینه‌ها از سیستم‌های متعددی استفاده می‌گردد، سیستم‌هایی همانند احداث استخر، حوضچه و… که روزبه‌روز هم رایج‌تر و اهمیت آنها از بعد اقتصادی نمایان‌تر میشوند. پرورش ماهی کپور در استخر کشاورزی یکی از راهکارهای مؤثر جهت پرورش ماهی با صرفه‌جویی در آب موردنیاز است؛ که این روش در کشور ما روزبه‌روز درحال‌توسعه و گسترش است.
در ساخت استخرهای پرورشی رعایت نکات زیر ضروری اسـت:
- شیب کف استخر باید به‌گونه‌ای باشد که فضولات ماهی در کف استخر باقی نماند و همراه آب از استخر خارج گردد. بهترین شیب حدود 2 درصد است.
• در بالای برجک استخر هواده قرار گیرد تا قبل از ورود آب به استخر از گازهای سمی پاک‌سازی گردد.
• استخرها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که امکان رفت‌وآمد برای ریختن غذا و صید وجود داشته باشد.
• بیش از ظرفیت استخرها نباید بچه ماهی ریخت زیرا سبب تراکم ماهی‌ها و افزایش میزان مرگ‌ومیر و تلفات میشود.
3- تغذیه ماهی کپور:
هزینه تغذیه در پرورش ماهی کپور حدود 60 درصد از هزینه‌های جاری را تشکیل می‌دهد. لذا پرورش موفقیت‌آمیز درگرو تهیه جیره‌ای مناسب بر اساس احتیاجات ماهیان است. به‌گونه‌ای که جیره قادر باشد در تمام مراحل و شرایط محیطی پرورش، نیازهای ماهی را تأمین کند. بچه ماهی کپور در طول روز بایستی با 10 گرم خوراک در 6 وعده و ماهی‌های پرواری در 2 الی 1 وعده تغذیه شوند. مهم‌ترین اشکال غذا در جیره ماهی کپور به‌صورت؛ غذاهای تر، غذاهای مرطوب و غذاهای خشک است. دراین‌بین فرم غذاهای خشک رایج‌ترین نوع اشکال خوراک در تغذیه ماهی کپور است.
4- درجه‌بندی ماهی‌های کپور:
در پرورش ماهی درجه‌بندی بر اساس وزن و سن یکی از مهم‌ترین کارهایی است که پرورش‌دهنده در استخرهای پرورشی بایستی انجام دهد. با این روش ماهی‌های کم‌وزن و کم سن جدا از ماهی‌های درشت پرورش داده میشوند. با این کار علاوه بر مدیریت و کنترل راحت‌تر به توزیع و یکنواختی بهتر خوراک در بین تمام ماهی‌ها کمک می‌کند.
5- تراکم و ترکیب ماهیان کپور در استخر پرورشی:
6- کود دهی استخرهای پرورشی:
برای افزایش عملکرد و بالا بردن ظرفیت حاصلخیزی آب استخر از کودهای گوناگونی استفاده می‌گردد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از کودهای آلی (انواع کودهای حیوانی) و کودهای معدنی (کودهای فسفاتِ، پتاسِ و ازتِ).
کاربرد های استخر پرورش ماهی
استخر های پرورش ماهی از نظرکاربری به دو دسته زیر تقسیم میشود
1-استخر های پرورش ماهی اختصاصی
این استخر ها به شکل اختصاصی جهت تولید و تکثیر ابزیان کاربرد دارند و معمولا آب خروجی از سیستم با عمل تصفیه مجددا وارد سیستم میشود و در اشکال مختلف از نظر هندسی ساخته میشوند.
2-استخر های دو منظوره کشاورزی و پرورش ماهی
این استخر ها و حوضچه ها صرفا و به تنهایی جهت پرورش ماهی ساخته نمیشوند. در موارد زیادی استخر کشاورزی احداث میشود و در سالهای بعد از ساخت کشاورزان جهت پرورش ماهی اقدام میکنند. در این استخر ها اب خروجی از سیستم پرورش ابزی وارد بخش کشاورزی میشود و بصورت غنی شده با کود طبیعی به سطح زیر کشت تزریق میشود که موجب افزایش حجم تولید و افزایش کیفیت انها میشود. تاثیر آبیاری با این اب خروجی در کاشت صیفیجات به سرعت در تولید و کیفیت محصولات دیده میشود.
انواع استخر پرورش ماهی با توجه به شکل آنها
– استخر های بتنی مسلح
– استخر پیش ساخته
– استخر های کشاورزی ژئوممبرانی
– استخر خاکی
– استخر بلوکه چینی
مکان مناسب برای ساخت استخر پرورش ماهی :
مناطقی که دارای رطوبت بوده و بارندگی در آن به میزان لازم در سال باشد، (مانند شمال ایران) بهترین منطقه برای ساخت استخر پرورش ماهی می باشد. البته این مطلب به این معنی نیست که در شرایط گرم و خشک نمی توان این نوع استخر ها را تولید کرد. استخر ها را میتوان در تمام شرایط آب و هوایی ساخت و نگهداری کرد و ماهی را در آن پرورش داد.
آیا جابجایی استخر پرورش ماهی امکان پذیر است ؟
استخر هایی که به شکل بتنی ساخته شده اند برای جا به جایی به مناطق دیگر بسیار دشوار و هزینه بر خواهد بود اما امروزه استخرهای نسل جدید تولید می شوند که علاوه بر کم هزینه بودن ساخت آن ، جا به جایی و حمل و نقل نیز بسیار آسان و مقرون به صرفه می باشد. تصویر زیر نمونه ای از استخر قابل حمل را می بینید:
احداث استخرهای پرورشی ماهيان گرم آبی
پس از اينكه مكان مورد نظر جهت احداث كارگاه فراهم شد، بايد به انجام سه كار اساسي دراين زمينه پرداخت:
- مشخص ساختن نوع سيستم پرورشي از لحاظ تراكم(متراكم،نيمه متراكم،فوق تراكم).
- مشخص كردن ظرفيت كارگاه براساس مقدار آب ورودي ونوع سيستم پرورشي.
- طراحي وبرنامه ريزي كارگاه پرورشي وتاسيسات جنبي آن با توجه به موارد ياد شده وسرمايه.
از آنجا كه انتخاب هر يك از سيستمهای پرورشی ومقدار ظرفيت كارگاه به شكل و نوع استخرهای پرورشی بستگی چندانی ندارند، لذا چگونگی طراحی وساخت يكی از اين استخرها در پی می آيد.استخرهای گرم آبی معمولا مستطيلی شكل هستند ومساحتی برابر نيم تا پنج هكتار را دربر مي گيرند،اما مناسب ترين اندازه براي ساخت اين نوع استخر ها،استخرهاي يك هكتاري است .كنترل اين گونه از استخر ها راحت تر است و عمليات غذا دهی ، كود دهی ، سم پاشی ، صيد، نمونه برداری ، كنترل رشد ماهيها در آن ساده تر صورت مي گيرد. عمق اين استخرها در شرايط گرم و معتدل 5/1 تا 2 متر در نظر گرفته می شود ودارای شيب طولي1:200 هستند. ضمن اينكه يك شيب عرضی از ديوار تا وسط استخر نيز دارند. ديواره استخرها مقطعی ذوذنقه ای شكل دارد واز آن جا كه فشار آب را تحمل ميكند ، ساخت آن از اهميت بالايی برخوردار است.
https://berke.ir/ساخت-استخر-ماهی-کپور/منبع: