مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

آیا مهریه عندالاستطاعه به نفع زوجین می‌باشد؟

می‌توان گفت از جمله مزایای مهریه عندالاستطاعه این است که این‌گونه از مهریه صرفاً به‌واسطه‌ی توافق میان زوجین به صورت یکی از شروط حین عقد ثبت می‌شود. برای اطلاعات بیشتر میتوانید به یک وکیل خانواده مشورت کنید. در حقیقت زن و مرد می‌توانند این شرط را قبول نکنند و در موقع ثبت نکاح، مهریه عندالمطالبه را انتخاب کنند. لیکن در صورت انتخاب مهریه عند الاستطاعه هم با توافق زوجین، می‌توانند بعد از ازدواج آن را به گونه دیگر مهریه تغییر دهند.

به علاوه این و طبق مقررات و قوانین مهریه، با وجودی که در این نوع از مهریه، زن می‌تواند فقط در حالت استطاعت مالی مرد مهریه خود را طلب نماید، لیکن لازم به‌ذکر است که در صورتی‌که زن بتواند مالی علاوه بر و یا اموال منقول و غیر منقول نظیر خودرو، حساب بانکی و یا ملک مرد را به دادگاه معرفی نماید، مهریه خود را می‌تواند مطالبه و آن را دریافت کند. همچنین اگر مرد کارمند باشد و چنانچه دارای فرزند باشد، زن می‌تواند یک سوم یا یک چهارم از حقوق دریافتی مرد را تحت عنوان مهریه دریافت نماید.

ترکیب مهریه عند المطالبه و عندالاستطاعه

طبق بیانات حامد امیری ، مهریه امکان دارد هم عندالمطالبه و هم عندالاستطاعه باشد. در صورت اضافه شدن هر دو شرط در قباله‌های ازدواج موجب ایجاد تعادل می‌شود.

با وجود این موضوع مبنی بر اضافه شدن دو نوع مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه در سندهای ازدواج، می‌توان چنین توصیه نمود كه خانواده‌ها میزان موردنظرشان از مهریه را كه مرد استطاعت پرداخت آن را دارد به عنوان مهریه عندالمطالبه تنظیم نمایند و مازاد را به عنوان مهریه عندالاستطاعه تعیین نمایند.

یکی از فواید قراردادن مقداری از مهریه به صورت عند المطالبه و مقداری عند الاستطاعه موجب تعادل در این مورد می‌باشد؛ به این حالت که هم زن به طور کامل از مهریه ساقط نمی‌گردد و هم در مواردی كه مرد توانایی پرداخت مهریه را ندارد.

ولی به خاطر وضعیت اجتماعی مهریه ثبت شده، تنها جنبه‌ی صوری پیدا می‌نماید و باعث نمی‌شود این انتظار و توقع به‌وجود آید كه زن هر موقع بخواهد امکان مطالبه مهریه را داشته باشد و ازطریق آن مرد را روانه زندان کند.

چرا که اکثر این رفتارها موجب سستی بنیان خانواده می‌گردد. درصورتی‌که قسمتی از مَهر عندالمطالبه و قسمتی دیگر عندالاستطاعه باشد، دیگر مشكلی ایجاد نمی‌گردد و این توافقات قابل اعمال می‌باشد.

چنانچه شروط خاصی هم درنظر باشد، می‌بایست پرداخت مَهر را ضمانت كنند كه شرط هم بلامانع است و می‌توان تحت عنوان یك شرط الحاقی در صفحه قباله كه مختص شروط خاص توافقی می‌باشد، ثبت گردد كه به‌منظور پرداخت بخشی از مهریه ضمانت می‌كند.

در چه مواردی به زوجه مهریه تعلق نمی‌گیرد؟

الف) در صورتی‌که پیش از تعیین مهریه، چنانچه وقوع عقد نکاح منعقد گردیده باشد و پیش از برقراری رابطه زناشویی، یکی از زوجین فوت کند، دراین حالت مهریه به زن تعلق نمیگیرد.
ب) در صورتی که عقد نکاح باطل باشد و رابطه‌ی زناشویی هم بین زن و نرد ایجاد نشده باشد، در این حالت زن مستحق مهریه نمی‌باشد.
ج) در صورتی‌که وقوع عقد نکاح پیش از رابطه‌ی زناشویی، فسخ گردد و چنانجه دلیل فسخ غیر از ناتوانی جنسی مرد باشد، به زن مهریه تعلق نخواهد گرفت.

رابطه تمکین و مهریه

بنابر گفته حامد امیری وکیل باتجربه در اصفهان: تمکین به این معنا می‌باشد که زن موظف به تابعیت از مرد در موارد تعیین شده مانند خوش‌رویی، خوش‌اخلاقی، زندگی در مکان مشترک، ایجاد رابطه جنسی و… می‌باشد.

لیکن قانون این حق را به‌جهت زن قائل گردیده است که تا هنگامی که مهریه به او پرداخت نگردیده، از انجام وظایفی که در برابر همسر خود دارد اجتناب نماید. یا به تعریفی دیگر مجاز به عدم تمکین است و نفقه او نیز ساقط نمی‌گردد.

لیکن این حکم صرفاً مخصوص مهریه عندالمطالبه می‌باشد و چنانچه مهریه به عنوان عندالاستطاعه تنظیم گردیده باشد، زن نمی‌تواند از اعمال تمکین اجتناب نماید تا مهریه به او پرداخت گردد.

طریقه مطالبه مهریه

با وجودی که مهریه در قباله ازدواج ثبت می‌گردد و قباله ازدواج یکی از اسناد رسمی به‌حساب می‌آید، زن به‌منظور اخذ مهریه خود دارای حق انتخاب می‌باشد و از طریق مختلف می‌تواند اقدام نماید. از جمله این طرق، رجوع به دفترخانه‌ای می‌باشد که ازدواج در آن جا انجام شده است. با این وجود امکان دارد نشانی دفتر خانه تغییر کرده باشد و یا حتی خود فرد آن را فراموش کرده باشد که دفتر ازدواج مورد نظر کجا بوده است و همچنین ممکن است سردفتر ازدواج فوت کرده باشد.

در این موارد می‌بایست به کانون سردفتران ازدواج و طلاق یا اداره ثبت شهر مربوطه جهت یافتن نشانی جدید دفترخانه مراجعه نمود. بعد از مراجعه به دفترخانه با همراه داشتن عقدنامه و تکمیل تقاضای اجرائیه، موضوع به اداره ثبت ارجاع می‌گردد و بعد از آن اجرائیه جهت مرد نیز ارسال می‌گردد.

سپس با مراجعه نمودن به اداره ثبت شهری که در آنجا دفتر رسمی ازدواج قرار دارد می‌توان مرد را ممنوع الخروج نمود و چنانچه مالی داشته باشد تقاضای ضبط آن گردد. لازم به ذکر می‌باشد در این صورت اقدام از راه اداره ثبت پرفایده خواهد بود که مرد دارای مال باشد، زیرا چنانچه مالی نداشته باشد موضوع متوقف خواهند شد و ممنوع الخروج کردن مرد هم فایده‌ای برای زن نخواهد داشت. راه دیگر مطالبه کردن مهریه، طرح شکایت تحت عنوان مطالبه مهریه به طرفیت مرد به دادگاه خانواده می‌باشد.

چنانچه مرد ادعا کند که توانایی پرداخت مَهر را ندارد و این ادعا از نظر دادگاه خانواده اثبات گردد، بر اساس قانون حمایت از خانواده، قانون مرد را ملزم به پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام به شیوه اقساطی می‌نماید. همین‌طور چنانچه زن اثبات نماید که مرد قابلیت پرداخت مهریه را دارد و یا مالی از مرد معرفی نماید که کفایت پرداخت کل مهریه را بدهد، مرد موظف به پرداخت کل مهریه می‌گردد حتی با وجودی که مهریه بیش از ۱۱۰ سکه تمام باشد.

وی در ادامه می افزاید: سازمان ثبت در آیین نامه ای مشخص با اطلاع رسانی دقیق به زوج و زوجه می تواند آن ها را متوجه این قضیه کند که شروط را با دقت و توجه به آن امضا کنند چرا که اطلاع رسانی دقیق قانون ضروری است تا مشکلی پیش نیاید. به عقیده او این شرط نباید باعث نگرانی شود چرا که باعث واقعی شدن مهریه ها می شود و زن می داند که مبلغ بالای مهریه را به زودی دریافت نمی کند.

او با اشاره به این که مهریه وقتی مطالبه می شود که در خانواده اختلافی به وجود آمده باشد بنابراین مردها از پرداخت آن طفره می روند و خانم ها تنها می توانند شوهرشان را به زندان بفرستند اما وقتی استطاعت مطرح می شود فقط باید استطاعت مرد اثبات شود و او به زندان نمی رود، عملا اتفاق خاصی نمی افتد و به نظر من با درنظرگرفتن شرط عندالاستطاعه نه مردها امتیاز بیشتری دارند و نه زن ها دچار مشکل می شوند.

فاطمه بداغی نماینده شورای فرهنگی اجتماعی زنان در قوه قضاییه نیز این مورد را شرطی خاص که باعث نگرانی زنان شود نمی داند و بیشتر بر روی فرهنگ سازی برای ازدواج و آگاهی دختران و پسران جامعه تاکید دارد. وی در گفت وگو با خبرنگار ما ضمن تاکید بر این مطلب که زنان نباید مهریه های زیاد مطالبه کنند و مردان هم باید پرداخت آن را دین خود بدانند، می گوید: مطلبی که وجود دارد این است که عندالاستطاعه شدن مهر آن را در ابهام قرار می دهد که چه زمانی استطاعت پرداخت آن وجود دارد؟ باید نقاط مبهم آن روشن شود و علاوه بر این شرطی است که طرفین در انتخاب و قبول یا رد آن مختار هستند.

در مورد عندالاستطاعه در شروط ضمن عقد، دبیرکل جامعه حضرت زینب(س) در گفت وگو با ایلنا می گوید: پرداخت مهریه با انجام عقد واجب می شود و مرد باید آن را بپردازد اما نکته مهم این است که اگر مردی دین نداشته باشد و نخواهد براساس حکم شرع مهریه را پرداخت کند، به هیچ عنوان زیر بار پرداخت مهریه نمی رود و به شیوه های گوناگون از پرداخت آن طفره خواهد رفت.

بهروزی می افزاید: تجربه نشان داده است مردانی که قصد پرداخت مهریه را ندارند حتی به زندان هم می روند اما از پرداخت مهریه امتناع می کنند. وی ادامه می دهد: زندان رفتن مرد برای زن مهریه نمی شود بنابراین بهتر است با اضافه کردن این شرط، حداقل استطاعت مالی مردان برای پرداخت مهریه زنان تعیین شود. او با مثبت خواندن این شرط می گوید: حداقل تکلیف زن و شوهر از ابتدا مشخص می شود و دغدغه خاطری از بابت پرداخت مهریه وجود نخواهد داشت.

معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در گفت وگو با فارس درخصوص اضافه کردن ٢ بند «مهریه به صورت عندالمطالبه» و یا «مهریه به صورت عندالاستطاعه» گفت: با توجه به این که در حال حاضر در جامعه رقم اختصاص یافته به مهریه ها به صورت تصاعدی بالا می رود، افزودن این ٢ بند به شرایط ضمن عقد می تواند در حل بسیاری از مشکلات پیش نیامده مثمرثمر باشد. معاون پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه افزود: افزودن این ٢ بند می تواند در انتظام بخشیدن به پایه های زندگی یک زوج تاثیر بگذارد و تنش های موجود در زندگی را کمتر کند.

شهلا کاظمی گفت: وجود مهریه های سنگین برای مردی که فقط این مهریه را امضا کرده است و هرگز توان پرداخت آن را ندارد، می تواند باعث تزلزل در انسجام خانواده ها شود. وی در ادامه گفت: بیش از ٩5 درصد خانواده ها قراردادن مهریه سنگین را برای دخترشان امری مهم تلقی می کنند و این رقم مهریه را تضمینی برای خوشبختی فرزندشان می دانند.

وی تاکید کرد: مهریه بالا هرگز تضمین کننده خوشبختی یک زوج نیست چرا که آمارها نشان می دهد خیلی از زندگی ها ظرف مدت زمان کوتاهی و بدون دریافت مهریه ای به پایان رسیده است. کاظمی پور می افزاید: به جای رواج مهریه های سنگین برای زوجه، می توان طرحی ارائه کرد که زوج در طول زندگی مشترک حقوقی را به همسرش اختصاص دهد تا رضایت و اطمینان خاطر در زندگی مشترک برای زوجه حاصل شود.منبع:خراسان

————————

مهریه می‌تواند هم عندالمطالبه باشد و هم عندالاستطاعه اضافه شدن دو شرط در دفترچه‌های نکاح باعث ایجاد تعادل می‌شود

یک مستشار دادگاه تجدیدنظر با ارزیابی مثبت از اضافه شدن دو قید عندالمطالبه و عندالاستطاعه در دفترچه‌های نکاحیه‌، پیشنهاد داد که خانواده‌ها مقدار خاصی از مهریه را که زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظیم کنند و مابقی را به صورت عندالاستطاعه.

مهدی قلی‌رضایی در گفت‌وگو با خبرنگار حقوقی ایسنا، درباره‌ی اضافه شدن دو شرط جدید به عقدنامه‌ها با محتوای «مهریه به صورت عندالمطالبه می‌باشد» و «مهریه به صورت عندالاستطاعه می‌باشد»، عنوان کرد: در قانون و در دفترچه عقدنامه تصریح شده است که زن به محض وقوع عقد مالک مهریه است و می‌تواند نسبت به آنچه زوج به عنوان مهریه تعهد کرده است، اقدام قانونی کند؛ این مهریه ممکن است عین یا وجه نقد باشد یعنی کافی است که مالیت داشته باشد و از لحاظ قانون، خلاف شرع و قانون نباشد.

وی درباره نحوه‌ی مطالبه‌ی مهریه، گفت: آنچه در بین مردم در این خصوص مشهور بود عندالمطالبه بودن است یعنی این‌که در عقدنامه‌های قبلی این وصف آمده بود که مهریه تا این میزان بین زوجین تعیین شده است و زوجه هر زمانی که بخواهد می‌تواند آن را از همسر خود مطالبه کند و شوهر مکلف به پرداخت است.

این مستشار دادگاه تجدیدنظر، اظهار کرد: این مساله باعث شد که این ذهنیت برای مردم پدید آید که فقط عندالمطالبه بودن بحث مهریه است در حالی که در متون فقهی و در قانون برای مهریه هم وصف عندالمطالبه بودن وجود دارد و هم وصف عندالاستطاعه بودن و یا ممکن است هر دو آنها باشد یعنی ممکن است زن و شوهر توافق کنند که بخشی از مهریه عندالامطالبه باشد و بخشی از آن عندالاستطاعه.

وی افزود: در گذشته چون عندالمطالبه بودن قید می‌شد اغلب به خاطر اینکه خانواده‌ها دخترشان را توجیه کنند می‌گفتند این همان چیزی است که دولت در عقدنامه‌ها پیش‌بینی کرده و ما فقط همین را قبول داریم. به خاطر اینکه تساوی و عدالت پدید آید و این عنوان جدید رسما به مردم معرفی شود بند 14 آمده است تا به همه بگوید که ضمن اینکه مهریه می‌تواند عندالمطالبه باشد، می‌تواند عندالاستطاعه هم باشد.

رضایی درباره عندالمطالبه بودن، توضیح داد: این مفهوم به این معنی است که به محض امضای عقدنامه، زن اگر بخواهد می‌تواند با مراجعه به محاکم و دادگاه‌های خانواده یا مراجعه به اجرای ثبت بخواهد که مهر یا قسمتی از مهریه را بپردازد.اما عندالاستطاعه بودن به این معنی است که زن زمانی می‌تواند مهریه خودش را مطالبه کند و مرد را ملزم به پرداخت آن کند که استطاعت پرداخت مهریه را به عهده زوج ببیند یعنی مرد توان پرداخت داشته باشد، اگر توان پرداخت نداشته باشد زن این حق را نخواهد داشت.

این قاضی مستشار دادگاه تجدیدنظر گفت: چندی بود که به خاطر بخش‌نامه‌ی رییس سازمان ثبت این شبهه به وجود آمده بود که عندالاستطاعه بودن در حقیقت جایگزین عندالامطالبه بودن شده و به خاطر اینکه مفاد این بخشنامه را در عقدنامه‌ها وارد کردند بدون اینکه اطلاع‌رسانی لازم به مردم داده شود برخی مشکلات به وجود آمد مردم هم اغلب عادت کرده‌اند که اعتماد کنند به متونی که از طرف دولت تنظیم می‌شود و آن را امضا می‌کنند.

وی ادامه داد: ما در محاکم با این مساله مواجه می‌شدیم که بعضی دخترها مهریه را عندالاستطاعه امضا کرده‌ بودند اما از باب عندالمطالبه بودن اشاره‌ای به آن نداشتند که با این پاسخ دادگاه مواجه می‌شدند که نمی‌توانید مهریه را مطالبه کنید مگر اینکه دلیل کافی یا لیست اموال قطعی زوج را بیاوری که این مرد قادر به پرداخت مهریه مورد درخواست شما هست و اگر نتوانی آن را ثابت کنی حق مطالبه نداری. این شرایط باعث شده بود که این دسته از افراد عملا از دریافت مهریه محروم شوند که این مشکلات باعث شد در نحوه‌ی تنظیم متن عقدنامه‌ها بازنگری شود و این دو شرط به جای آن شرط جایگزین شود.

این قاضی مستشار دادگاه تجدیدنظر، اظهار کرد: بر این اساس خانمی که همه مهریه‌اش عندالمطالبه باشد مثل گذشته است و هر زمان که بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند چه به صورت دادخواست در دادگاه خانواده و چه به صورت مطالبه‌ی اجرایی از طریق اجرای ثبت و اگر تمام مهریه خانم در عقدنامه جدید از وصف عندالاستطاعه برخوردار باشد دیگر این دختر خانم نمی‌تواند مهریه‌اش را بخواهد مگر اینکه ضمن دادخواست مطالبه‌ی مهریه، لیست اموال و دارایی زوج را ارایه کند و به هر نحوی که هست ثابت کند که این آقا تمکن و قدرت پرداخت مهریه درخواستی ایشان را دارد.

وی در ادامه پیشنهاد داد: خانواده‌ها مقدار خاصی از مهریه را که زوج توان پرداخت آن را دارد به صورت عندالمطالبه تنظیم کنند و مابقی را عندالاستطاعه.

این حقوقدان ادامه داد: در این شرایط تعادل به وجود می‌آید و هم خانم به طور کلی از مهریه ساقط نمی‌شود و هم در مواردی که مرد قادر به پرداخت مهریه نیست اما به دلیل شرایط اجتماعی مهریه ثبت شده، فقط جنبه‌ی صوری پیدا می‌کند و باعث نمی‌شود این توقع و انتظار ایجاد شود که زن هر زمان خواست بتواند مهریه را مطالبه کند و با توسل به آن مرد را به زندان بفرستد زیرا اغلب این اقدامات باعث تزلزل بنیان خانواده می‌شود.

وی گفت: اگر بخشی از مهریه عندالمطالبه و بخشی عندالاستطاعه باشد دیگر مشکلی وجود ندارد و تصمیمات فوق قابل اعمال است. اگر شرایط خاصی هم مدنظر است باید پرداخت مهریه را تضمینی کنند که شرط هم اشکالی ندارد و می‌شود به عنوان یک شرط الحاقی در صفحه دفترچه که برای شروط خاص توافقی است، ثبت شود که برای پرداخت مقداری از مهریه ضمانت می‌کند.

رضایی درباره‌ی دلایل اصلی تعیین مهریه‌های سنگین از سوی دختران و پذیرش مسوولیت پرداخت مهریه سنگین از سوی پسران با وجود اشراف کامل به عدم توانایی در پرداخت مهریه، گفت: ریشه این معظل به افراط و تفریط برمی‌گردد که متاسفانه در جامعه وجود دارد.

وی تعیین مهریه‌های سنگین با وجود آگاهی از نداشتن توانایی در پرداخت آن را مهریه‌های سفهی نامید و توضیح داد: فردی که می‌داند توان پرداخت حتی میزان اندکی از مهریه را ندارد اما تعهد تعداد زیادی سکه می‌دهد جز اینکه سفاهت خود را به اثبات برساند چیزی دیگری به دنبال ندارد. خانواده دختر هم از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند و برای اینکه دخترشان در آینده پشتوانه قوی داشته باشد و ریسک خطر آینده را کم کنند مهریه را بالا تعیین می‌کنند. وقتی مهریه سنگین گرفته شود لااقل سایر شروط مالی مانند شرط نصف دارایی و اجرت‌المثل را باید حذف کنند.